توحید -یکتا پرستی

پیش‌ کش کردن قربانی‌ها و نذور و هدایا برای اماکن زیارتی، قبور و تعظیم آنها

قطعاً پیامبر جتمام راههایی را که منجر به شرک می‌‌شوند، مسدود کرده و مردم را به طور جدی از آن برحذر داشته است. و مسئله قبور یکی از آنهاست که قواعدی را برای جلوگیری از عبادت قبور، غلو و افراط در صاحبان این قبور، وضع کرده است، مانند:

۱- پیامبر جما را از غلو و افراط درباره اولیاء و صالحین برحذر داشته، چون زیاده‌روی و افراط [قراردادن هر کس بالاتر از مقامی که دارد] منجر به عبادت آنها می‌‌شود. پیامبر جمی‌‌فرماید: «إِيَّاكُمْ وَالْغُلُوَّ، فَإِنَّمَا أهلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِالْغُلُوِّ» [۳۷]. «از افراط و زیاده‌روی بپرهیزید که غلو کسان قبل از شما را هلاک کرد». در حدیث دیگری می‌‌فرماید: «لاَ تُطْرُونِى كَمَا أَطْرَتِ النَّصَارَى ابْنَ مَرْيَمَ ، فَإِنَّمَا أَنَا عَبْدُهُ، فَقُولُوا عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ» [۳۸]. «[در مدح من] زیاده‌روی نکنید آنطوریکه نصاری در حق ابن مریم زیاده‌روی کردند، من بنده‌ای بیش نیستم، پس بگوئید: بنده و رسول خدا».

۲- پیامبرجما را از بناء قبه و ساختمان بر قبور نهی کرده است، ابو هیاج اسدی گوید: علی ابن ابی طالب سبه من گفت: «أَلاَّ أَبْعَثُكَ عَلَى مَا بَعَثَنِى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ ج أَنْ لاَ تَدَعَ تِمْثَالاً إِلاَّ طَمَسْتَهُ وَلاَ قَبْرًا مُشْرِفًا إِلاَّ سَوَّيْتَهُ» [۳۹]. «آیا تو را بر آنچه پیامبر جمرا بر آن فرستاده، بفرستم؟ و آن این که هر مجمسه‌ای را دیدی آنرا از بین ببر، و هر قبر بلند شده‌ای را دیدی با خاک یکسان کن». و همچنین از بلندکردن قبر با خشت و گچ و ساختن بارگاه بر آن نهی کرده است، از جابر سروایت است که پیامبر جفرمود: «نهی رسول الله ج عن تجصيص القبر وأن يقعد عليه وأن يبني عليه بناء» [۴۰]. «پیامبر جاز بلند کردن قبر، نشستن و بناء کردن روی آن نهی کرده است».

۳- همچنین پیامبر جاز ادای نماز به طرف قبرها نهی فرموده است. از عائشهلروایت است: «لـما نزل برسول الله ج طفق يطرح خميصة له عن وجهه فاذا اغتم بها کشفها فقال وهو کذلك: لعنة الله علی اليهود والنصاری اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد، يحذر ما صنعوا ولولا ذلك أبرز قبره غير أنه خشی أن يتخذ مسجداً» [۴۱]. «وقتی پیامبر جمریض شد [مرضی که در آن فوت کرد] با پارچه‌ای رویش را پوشاند، وقتی که ناراحتیش بیشتر شد پارچه را از رویش کنار زد. و در آن حال گفت: لعنت خدا بر یهود و نصارا که قبور پیامبرانشان را به مسجد تبدیل کردند، عائشه گفت: از آنچه آنان انجام دادند منع کرد، و اگر بیم آن [که قبرش به مسجد تبدیل شود] نبود، قبرش ظاهر کرده می‌شد».

و در حدیث دیگری می‌فرماید: «أَلا وَإِنَّ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ كَانُوا يَتَّخِذُونَ قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ وَصَالِحِيهِمْ مَسَاجِدَ فَلا تَتَّخِذُوا الْقُبُورَ مَسَاجِدَ فَإِنِّي أَنْهَاكُمْ، عَنْ ذَلِك» [۴۲]. «آگاه باشید کسانی که قبل از شما بودند، قبور پیامبرانشان را به مساجد تبدیل کردند، آگاه باشید قبور را به مساجد تبدیل نکنید، من شما را از آن نهی می‌کنم».

این نهی تبدیل‌کردن قبور به مساجد یعنی نماز خواندن نزدیک قبور اگرچه روی آنها مساجد ساخته نشود را شامل می‌‌شود، زیرا هر جایی که به قصد ادای نماز باشد، آن مکان، مسجد است. همانطوریکه پیامبر جمی‌فرماید: «جُعِلَتْ لِي الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا» [۴۳]. «زمین برای من مسجد و پاک ‌کننده قرار داده شده است».

بنابراین اگر روی قبر، مسجدی بنا شد، حکم نماز خواندن در آن شدیدتر است.

بیشتر مردم به این منهیات توجهی نمی‌‌کنند و آنچه پیامبر جنهی کرده، مرتکب می‌‌شوند و به سبب آن به شرک اکبر مبتلا می‌‌شوند لذا بر قبور، مساجد، ضریحها و اقامتگاههایی ساخته و آنها را به محل‌های زیارتی تبدیل کرده‌اند، و انواع شرک‌های اکبر، مانند: ذبح برای نزدیکی به صاحبان قبور، خواستن نیازها از آنان، کمک طلبیدن و نذر کردن برای آنان و سایر کارهای دیگر را در آن اماکن انجام می‌دهند.

علامه ابن القیم /می‌گوید: «هر کس امر و نهی رسول الله جو عمل صحابه را در مسئله‌ی قبور با آنچه عموم مردم در عصر حاضر [۴۴]انجام می‌‌‌دهند، مقایسه کند. قطعاً عمل مردم را با سنت و عمل صحابه مخالف و متضاد می‌یابد به گونه‌ای که هیچ شباهت و نقطه‌ی مشترکی با هم ندارند.

پیامبر جاز ادای نماز بر روی قبور نهی کرده، ولی اینها کنار قبور نماز می‌‌خوانند. همچنین پیامبر جنهی کرده است که قبور به مساجد تبدیل شود، ولی اینها روی قبور مساجد می‌‌سازند و آنها را زیارتگاه می‌‌نامند، و به این صورت آن را به خانه‌های خدا تشبیه می‌کنند.

همچنین پیامبر جنهی کرده که روی قبور چراغ روشن شود، ولی اینها روی قبور شمع و چراغ روشن می‌‌کنند. پیامبر جنهی کرده است که روی قبور مراسمی همچون عید برپا شود، ولی اینها قبور را به محل اعیاد و انجام عبادات تبدیل کرده‌اند، و همچنانکه در اعیادشان تجمع می‌کنند، آنجا هم تجمع کرده و حتی بیشتر و باشکوهتر.

پیامبر جامر کرده که قبور نباید بیش از کوهان شتر بلند کرده شوند، پیامبر جچنانکه امام مسلم در صحیحش از ابی هیاج اسدی آورده که می‌‌گوید: علی ابن ابی‌طالب به من گفت: «أَلاَّ أَبْعَثُكَ عَلَى مَا بَعَثَنِى عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ ج أَنْ لاَ تَدَعَ تِمْثَالاً إِلاَّ طَمَسْتَهُ وَلاَ قَبْرًا مُشْرِفًا إِلاَّ سَوَّيْتَهُ» «آیا تو را برای انجام کاری نفرستم که پیامبر جمرا فرستاد، که هیچ مجسمه‌‌ای را نگذاری مگر آنکه از بین ببری، و هیچ قبر بلند شده‌ای را نگذاری مگر آنکه با خاک یکسان کنی».

و امام مسلم در صحیحش آورده که ثمامه ابن شفی گفت: «كُنَّا مَعَ فَضَالَةَ بْنِ عُبَيْدٍ بِأَرْضِ الرُّومِ بِرُودِسَ فَتُوُفِّىَ صَاحِبٌ لَنَا فَأَمَرَ فَضَالَةُ بْنُ عُبَيْدٍ بِقَبْرِهِ فَسُوِّىَ ثُمَّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَأْمُرُ بِتَسْوِيَتِهَا» [۴۵]. «با فضاله ابن عبید در سرزمین «روم بردوس» بودیم که یکی از همراهان‌مان فوت کرد، فضاله دستور داد که او را دفن کنند و قبرش را با خاک یکسان کنند، سپس گفت: از پیامبر جشنیدم که دستور می‌داد قبور با خاک یکسان شوند». در حالی که بیشتر مردم با تمام توانشان با این دو حدیث مخالفت می‌کنند و قبور را مانند خانه از زمین بلند می‌کنند، و بر آن قبه می‌‌‌سازند.

در ادامه علامه ابن القیم می‌‌گوید: «ببین که بین امر و نهی و هدف پیامبر جدر مسئله‌ی قبور با عمل‌کرد فعلی مردم چه فرق بزرگی وجود دارد، و شکی نیست که مفاسد این کارها به حدی زیاد است که کسی توانایی ذکر همه‌ی آنها را ندارد». علامه ابن القیم در ادامه بسیاری از این مفاسد را یادآور شده تا جایی که می‌‌گوید: «آنچه پیامبر جدرباره زیارت قبور مشروع کرده یادآوری روز آخرت و دعای خیر، طلب رحمت و استغفار برای مرده است، در این صورت زیارت‌کننده هم به خود و هم به مرده احسان کرده است، ولی این مشرکین حقیقت را تغییر داده، دین را عوض کرده و هدفشان از زیارت شریک قرار دادن میت با خدا، کمک خواستن از او، واسطه قراردادنش، و طلب نزول برکات، و برآورده کردن سایر نیازها می‌‌دانند، و به این ترتیب هم به خود و هم به مرده گناه می‌‌رساند و از خیر و حسناتی که خداوند مشروع کرده همچون دعا، طلب رحمت و استغفار برای میت و غیره، محروم می‌شوند» [۴۶].

با این توضیحات روشن شد که پیش ‌کش کردن نذور و قربانی‌ها برای اماکن زیارتی شرک اکبر است، که در اثر مخالفت با سنت پیامبر جدر خصوص قبرها بوجود آمده است، این در حالی است که واجب است قبرها به روش صحیح درست شود و دستورات شریعت در آنها رعایت گردد، مانند درست نکردن قبه و مسجد بر روی قبرها. چون همینکه روی قبور، قبه بنا شود و در اطراف آن مساجد و محلهای زیارتی ساخته شود، افراد جاهل گمان می‌کنند کسانی که در این قبور دفن شده‌‌اند، نفع و ضرر می‌رسانند به فریاد صداکنندگان خود می‌‌رسند و نیازهای پناه برندگان را برآورده می‌کنند، به همین خاطر است که نذور و قربانی را پیش‌کش آنها می‌‌کنند تا اینکه به بتهایی تبدیل شده و به عنوان غیرخدا عبادت می‌‌گردند.

پیامبر جفرموده‌‌اند: «اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْ قَبْرِى وَثَنًا يُعْبَدُ» [۴۷]. «پروردگارا! قبرم را بتی قرار مده که عبادت شود».. پیامبر جاین دعا را به این دلیل کرده که این بدعتها در آینده، در غیر او جرواج پیدا خواهد کرد، این بدعتها در بسیاری از کشورهای اسلامی رواج یافت، اما خداوند به برکت دعای پیامبر جقبر او را از این بدعت‌ها محفوظ نگه داشت، گرچه در مسجدش [مسجد نبوی] بعضی از اعمال مخالف شرع بوسیله بعضی از انسانهای جاهل و خرافی انجام می‌‌شود، اما امکان دسترسی به قبر او برایشان وجود ندارد. چون قبر پیامبر جدر خانه‌اش است و در مسجد قرار ندارد و بوسیله دیوارهایی احاطه شده است، چنانکه علامه ابن القیم /در [نونیه] اشعارش می‌‌گوید: فاستجاب رب العالـمين دعاءه وأحاطه بثلاثة الجدران
«رب العالمین دعایش را اجابت کرد وقبرش را بوسیله‌ی سه دیوار احاطه کرد».

* * *

[۳۷] امام احمد ترمذی ابن ماجه. [۳۸] بخاری. [۳۹] مسلم. [۴۰] مسلم. [۴۱] بخاری و مسلم. [۴۲] مسلم. [۴۳] بخاری و مسلم. [۴۴] یعنی در زمانی که او /زندگی می‌کرده است در حالی که الآن این کارها بیشتر رواج پیدا کرده است. [۴۵] یعنی بلندنکردن آن. [۴۶] إغاثة الهفان (۱/۲۱۴-۲۱۵-۲۱۷). [۴۷] مالک و احمد.