قيام الليل (شب زنده‌داری)

قبل از استقرار رسول اللهصدر شهر مدینه، شب تاریک آن دیار بال سیاه و خیمه‌ی خود را بر آن می‌گسترانید اما با استقرار رسول اللهصدر آن تاریکیش بوسیلۀ نماز شب و یاد خدا و قیام اللیل مبدل به روشنایی و نورگردید. رسول اللهصبا پروردگار زمین و آسمان به مناجات می‌پرداخت و خدای صاحب کلیدهای تمامی امور را به فریادرسی می‌خواند و بدین وسیله امر خدای خالق و پروردگار خویش را استجابت می‌کرد کـه می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ١ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا٢ نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا٣ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا٤﴾[المزمل: ۱-۴].

«ای جامه به خود پیچیده! شب را جز کمی به پا خیز. نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن. یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقت و تأمل بخوان».

ابوهریرهسگوید: رسول اللهصدر نماز و قیام می‌ایستاد تا پاهایش از فرط ایستادن نفخ می‌‌کرد. عرض می‌کردند ای رسول اللهصتو این چنین عمل می‌کنی در حالیکه خداوند همه‌ی گناهان پیشین و پسین تو را بخشیده است؟ می‌فرمود: «أَفَلا أَكونُ عَبْداً شَكوراً» [أبوداود]. «آیا بندۀ شکرگزار نباشم؟»

از اسود بن یزید روایت شده گوید: «از عایشه دربارۀ چگونگی نماز شب رسول اللهصسؤال کردم: گفت: در اول شب می‌‌خوابید بعد از خواب بیدار می‌شد، اگر میل می‌کرد با خانواده‌اش همبستر می‌شد، و وقتی صدای اذان می‌شنوید از رختخواب می‌پرید، اگر جنب می‌بود غسل می‌کرد وگرنه وضو می‌گرفت و جهت ادای نماز به مسجد می‌رفت» [البخاری].

نماز رسول اللهصجای تعجب بود که شایسته است در آن – و مقدار طولش – تأمل ورزیم و آنرا الگوی نمازهای خود گردانیم.

ابوعبدالله خذیفه‌ بن الیمانبگوید: «شبی با رسول اللهصبه نماز ایستادم، سوره‌ی بقره را شروع کرد در دل خود گفتم بعد از قرائت صد آیه از آن به رکوع می‌رود، از آن عبور کرد، گفتم کل سوره را در یک رکعت می‌خواند، آن را خواند و آل عمران را شروع کرد آن را نیز به اتمام رساند، گفتم به رکوع می‌رود و به رکوع نرفت و سوره‌ی نساء را شروع کرد، آنرا بصورت مترسل (بیان مخارج حروف و ادای حقوق آن‌ها) می‌خواند، هرگاه بر آیه‌ی عبور می‌کرد که در آن تسبیح بود تسبیح می‌گفت، و اگر بر آیه‌ی گذر می‌کرد که در آن سؤال و دعا بود سؤال و دعا را می‌کرد، و اگر بر آیه‌ی عبور می‌کرد که در آن «تعوّذ» بود اعوذ بالله (پناه می‌برم بر خدا) می‌گفت، بعد به رکوع رفت و آنرا به مقدار قیام طول داد و در آن می‌گفت «سبحان ربي العظيم»منزه است پروردگارم که بزرگوار است بعد گفت: «سمع الله لمن حمده، ربنا لك الحمد»و آنرا نیز طول داد، بعد از طلوع و سرزدن به سجده رفت و در آن می‌گفت «سبحان ربّي الأعلی»و آن را تقریباً نزدیک به قیامش طول داد» [مسلم].