مقدمه

الحمد لله رب العالـمین والصلاة والسلام علی رسول الله وعلی آله وأصحابه إلی یوم ‏الدین. واما بعد:‏

«تمدن انسانی با اکتشافات و اختراعات و نوآوری‌های خود هر روز نسبت به گذشته در حال پیشرفت و ترقی است و غالبا آخر آن بهتر از اول آن است، ولی این تعالی و برجستگی در دین و اعتقاد عکس آن است! یعنی در مورد ادیان، نخستین پیروان هر دین از پیروان بعدی آن بهتر و پایبندتر هستند، بعبارتی سلف (گذشتگان) آنان بهتر از خلف (آینده‌گان) آنها هستند، زیرا تمدن ـ بر خلاف ادیان ـ در آغاز همانند کودکی چهار دست و پا به حرکت می‌افتد و کم کم پا می‌گیرد، در حالی که ادیان به طور کامل و ایستاده به دنیا می‌آیند. تمدن تراکم علم و معرفت بشر است که کم کم کامل می‌شود اما دین وحی است از سوی خداوند و هدایتی است محکم و بی‌نقص» [۱].

بر این اساس بهترین یهودیان واقعی همان یاران باوفای موسی ÷هستند و بهترین مسیحیان، پیروان و یاران همراه عیسی ÷یعنی حواریون او هستند، و بهترین مسلمانان؛ محمد بن عبدالله جو صحابه ایشان هستند و سپس کسانی که به ترتیب پس از آنان بیایند، چنانکه پیامبر جفرمودند: ‏«خيْرُ القرون القرن الذي بُعِثْتُ فيهم، ثم الذين يَلُونَهُمْ، ثم الذين يَلُونَهُم». بخاری و مسلم. یعنی: «بهترین دوران، زمانی ‏است که من در آن مبعوث شده ام سپس کسانی که به دنبال آنها می‌آیند و سپس کسانی هم که به ‏دنبال آنها می‌آیند».

پس هر چه یک نسل یا یک قرن از مردمان بروند، به همراه آنان قسمتی از علم و فضیلت از میان امت خواهد رفت، لذا تفاوت میان نخستین پیروان هر دین با متأخران آن، مانند تفاوت میان آب زلالی است که از منبع اصلی سرچشمه می‌جوشد و همان آب بر اثر پیمودن مسافتی طولانی و آمیخته شدن با انواع خاک و خاشاک به دست متأخران می‌رسد. پس خوشا به حال آن کسانی که دین و اعتقاد خویش را از منبع اصلی سرچشمه جویا می‌شوند، و از اسلام آمیخته با بدعت و انحراف روی کج کرده و آنرا با صافی اعتقاد سلف صالح امت پالایش و تصفیه کرده و بعد می‌پذیرند.

بنابراین، یک مسلمان متعهد که نگران سلامت اعتقاد و فکر خویش است قطعا در زندگی خود همواره دین و اعتقادش را از سلف صالح این امت اخذ می‌کند.

منهج سلف صالح همان اسلام نخستین است که پیامبر جبصورت ناب و خالص به یارانش عرضه نمود و همان اسلامی است که ابوبکر و عمر و عثمان و علی آنرا شناختند، همان راه ‏و روشی است که خالد و سعد برای آن جنگیدند و حمزه و مُصعب برای آن به شهادت رسیدند، همان ‏جاده‌ای است که ابن مسعود و ابن عباس آن را پیمودند، و آن راهی است که حسن بصری و نَخَعی و ‏شَعبی آن را ترسیم کردند. همان مسیری است که ابوحنیفه و مالک و شافعی و احمد طی کردند. راه ‏بخاری و مسلم و ابوداود و ترمذی... آنان و بسیاری دیگر که همین راه را پیمودند که سیرت و ‏زندگی‌نامه‌شان باقی است و جای پایشان مشخص و کتاب‌هایشان موجود.‏

و این دوران طلایی، همان عصر سلف صالح امت از صحابه و تابعین و تابع تابعین است، پس بر ماست تا راه و روش سلف صالح خود را درپیش بگیریم و در دین و اعتقاد و کردار نیکو و اخلاق شایسته از آنان پیروی کنیم، چرا که تبعیت از سلف صالح، ما را از افتادن در بیراهه و خطر انحراف باز می‌دارد، آنچنان که شاعر می‌گوید:

فکل خیر في اتباع سلف
ج وکل شر في ابتداع من خلف

یعنی: هرچه خیر و نیکی است در پیروی از پیشینیان و سلف صالح حاصل می‌شود و هرآنچه شر و بدی است بر اثر پیروی از نوآوریها و بدعت‌هایی است که بعد از سلف ایجاد کرده‌اند.

پس هرگاه خواستی دوری یا نزدیکی پیروان یک آیین را به دین نابشان مورد سنجش قرار دهی، به دوری یا نزدیکی آنان از سلف و پیشینیان شان نظر بینداز که هر چه به آن‌ها نزدیک‌تر باشند هدایت یافته‌ترند و هر چه دورتر باشند به گمراهی نزدیک‌تر، اما اگر خلف یک امت سلف خود را نفرین کنند، دیگر خیری در آنان نیست..

ما در این کتابچه قصد نداریم تا اندکی آگاهی به علم خوانندگان گرامی بیافزاییم! بلکه هدف اینست تا با شناخت اقوال سلف صالح این امت، هرچه بیشتر بتوانیم راه و سیره آن بزرگواران را ادامه داده و آنرا الگو و سرمشق زندگی خود قرار دهیم، باشد که با شناخت صحیح منهج سلف صالح و پیروی از مسیر آنان، هر نوع بدعت و نوآوری در دین را شناسایی کنیم و از آن برائت جوئیم.

از آنجائیکه سخنان خدا و رسولش جبیشتر در میان مردم منتشر شده است، لذا سعی ما در این کتابچه بر این است که در ارتباط با موضوعات مختلف هر بار یک یا چند سخن زیبا و حکمت آمیز را از صحابه و تابعین و تابع آنها نقل کنیم، باشد که راهنمای ما مسلمانان جهت خشنودی خدای متعال باشد.

خداوندا حق را همانگونه که هست و باطل را همانگونه که هست به ما نشان ده و توفیق پیروی از حق و دوری از باطل را به ما عطا فرما..

وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین

سایت نوار اسلام

(IslamTape.Com)

جمعه ٧ محرم۱۴۳۳ھ.ق

[۱] گوشه‌ای از سخنان دکتر صالح آل طالب در خطبه مسجدالحرام جمعه ۲۳ جمادی الثانی ۱۴۳۲‏.