الف: معنای لغوی سنت
در مورد معنا و مفهوم لغوی سنت باید گفت كه واژهء (سنت) در قرآن كریم و سنت مطهر پیامبر اكرم جو همچنان در لغت و زبان عربی معنای راه و روش، طریقه و شیوه را - خوب باشد آن طریقه یا بد - افاده می‌کند. و جمع آن سُنَن است [۳].
چنانچه خداوند متعال در قرآن كریم كفار و منكرین این امت را از پیروی نمودن راه و روش بد پیشینیان كه در نهایت و پایان كار هلاک شدند اخطار داده فرموده است: ﴿فَهَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ ٱلۡأَوَّلِينَ﴾[فاطر: ۴۳]. «پس آیا جز سنت [و سرنوشتشوم] پیشینیان را انتظار مىبرند و هرگز براى سنتخدا دگرگونى نخواهى یافت».
همچنان پیامبر جامت و پیروانش را از تقلید كوركورانه روش‌های نادرست اغیار و دیگران (یهود و نصارا) اخطار داده فرموده است:
«لتتبعن سنن من کان قبلکم» [۴]«متوجه باشید كه شما (متاسفانه) روش و طریقه‌های مذموم پیشینیان را تعقیب و پیروی می‌کنید!».
طوریكه خواننده گرامی ملاحظه می‌نماید در آیت و حدیث فوق سنت به معنای طریقه و یا شیوۀ بد استعمال شده است، اما مثال اینكه سنت مطلق روش و طریقه را – خوب باشد آن روش و یا بد – نیز گفته می‌شود این حدیث شریف است كه پیامبر جدر آن پیروانش را به پیروی نمودن از روش‌های نیک و پرهیز نمودن از روش‌های بد توصیه نموده فرموده است: «مَنْ سَنَّ فِى الإِسْلاَمِ سُنَّةً حَسَنَةً فَلَهُ أَجْرُهَا وأَجْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا بَعْدَهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَ مِنْ أُجُورِهِمْ شَىْءٌ ومَنْ سَنَّ فِى الإِسْلاَمِ سُنَّةً سَيِّئَةً كَانَ عَلَيْهِ وزْرُهَا ووِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَنْقُصَ مِنْ أَوْزَارِهِمْ شَىْءٌ» [۵]. «كسیكه در اسلام راه و روش خوبی را بنا كند پس حتما می‌رسد برایش اجر و پاداش بنا نمودن آن سنت و یا طریقۀ حسنه و همچنان و پاداش آن كسانیكه بعد از وی به آن طریقه و روش عمل نموده‌اند بدون اینكه از ثواب عمل‌كنندگان چیزی كاسته شود، همچنان برعكس كسیكه دراسلام سنت و طریقه بدی را بنا نهد پس حتما می‌رسد بروی گناه ایجاد و بنا نمودن آن طریقۀ بد و همچنان گناه كسانیكه بعد از وی به آن طریقه عمل نموده‌اند بدون اینكه از گناه ایشان چیزی كاسته شود».
[۳] لغت نامۀ دهخدا (ج۹ص: ۱۳۷۷۵). [۴] صحیح البخاری ص: ۱۵۳۵. [۵] صحیح مسلم ص: ۸۶.