ج: احكام مستنبطه از آیات و احادیث فوق:
از مجموع آیات و احادیث فوق احكام مهم ذیل را می‌توان استخراج و استنباط نمود:
۱- در مابین حكم و فیصلۀ الله متعال و رسول وی هیچ نوع فرق و تفاوتی وجود نداشته و هیچ مؤمنی این حق و اختیار را ندارد كه از حكم الله متعال و رسول برگزیدۀ وی مخالفت نماید، و این حقیقت را همچنان باید درک كرد كه مخالفت و نافرمانی حكم پیامبر جبمثابه مخالفت از حكم الله تعالی بوده و سبب ضلالت و گمراهی انسان می‌گردد.
۲- طوریكه پیشی گرفتن و یا پیشدستی نمودن از حكم الله متعال جواز ندارد، همچنان پیشی گرفتن و یا پیشدستی نمودن از حكم و فیصلۀ رسول جنیز جواز ندارد، و ممانعت از پیشدستی كنایه از عدم جواز مخالفت با حكم رسول است، طوریكه امام ابن قیم /فرموده است: «لا تقولوا حتی يقول وتأمروا حتى يأمر ولا تفتوا حتى يفتي ولا تقطعوا أمرا حتی يكون هو الذي يحكم فيه ويمضي» [۱۴]. «تا زمانیكه رسول در مورد چیزی سخن نگفته باشد و یا امر نكرده باشد، شما هم در مورد آن نه سخن بگوئید و نه امر كنید، و تا زمانیكه رسول در مورد چیزی فتوا و نظر نداده باشد شما هم از فتوا و نظر دادن خود داری نمائید، و تا زمانیكه پیامبر جدر مورد چیزی بصورت قطعی حكم و فیصله نكرده باشد شما هم فیصله و قضاوت نكنید».
۳- اطاعت و پیروی رسول عین اطاعت الله تعالی است.
۴- اعراض و روی گردانیدن از اطاعت رسول خصلت و عمل كفار است.
۵- هنگام بروز نزاع و اختلاف در موردی از موارد دینی حتما بطرف الله و رسول وی رجوع نمود، طوریكه امام ابن قیم /این موضوع را توضیح بیشتر داده می‌گوید: «الله تعالی در آیۀ مباركه به اطاعت خودش و اطاعت از رسولش امر نموده، و فعل یعنی (أطيعوا الرسول) را بخاطر این اعاده كرده نموده است تا معلوم گردد كه وجوب اطاعت از رسول یک حكم مستقل بشمار رفته و هر فرد مؤمن مكلف است تا از سنت و فرامین پیامبر جبدون عرضه نمودن آن به قرآن پیروی نماید؛ زیرا اطاعت و پیروی از امر و فرمان پیامبر ج- در قرآن باشد و یا نباشد- براساس این فرمودۀ پیامبر ج«ألا إني أوتيت الكتاب ومثله ومعه» یک امر واجب و حتمی به شمار می‌رود.
۶- بر خلاف آن اطاعت و پیروی از اولی الأمر و یا اولیای امور كه بصورت مطلق و مستقل مشروعیت نداشت؛ لذا در مورد وی فعل را اعاده كرده نشده است تا این حقیقت معلوم گردد كه اطاعت از اولی الأمر مربوط و منوط بر اطاعت الله و رسول می‌باشد» [۱۵].
سخن اتفاقی و پذیرفته شدۀ دیگر این است كه منظور از رد نمودن بطرف الله همانا رد نمودن بطرف كتاب وی و منظور از رد نمودن بطرف رسول همانا رد نمودن بطرف شخص رسول جدر هنگام حیاتش و رد بطرف سنت وی بعد از و فاتش می‌باشد، و این رد از شروط ایمان به حساب می‌رود.
۷- برحذر نمودن از مخالفت رسول؛ زیرا مخالفت نمودن از رسول در دنیا و آخرت عواقب بسیار ناگوار و خطرناک دارد.
۸- مخالفت از اوامر پیامبر جدر دنیا سبب مبتلا شدن به فتنه‌های گوناگون، و در آخرت سبب عذاب بسیار دردناک می‌گردد.
۹- وجوب پذیرفتن خواست و دعوت پیامبر جو تعمیل اوامر و ی؛ زیرا پذیرفتن دعوت و خواست پیامبر جسبب زندگی خوب و سعادتمند در دنیا و آخرت می‌گردد.
۱۰- اطاعت و فرمانبرداری از پیامبرجسبب داخل شدن در جنت و كامیابی بزرگ گردیده و بر عكس معصیت و نافرمانی پیامبرجو تجاوز نمودن از حدود تعیین كردۀ وی سبب داخل شدن در دوزخ و عذاب بسیار ذلت آور می‌گردد.
۱۱- یكی از علایم و مشخصات بارز منافقین كه در ظاهر ابراز اسلام و مسلمان بودن را نموده و در باطن برخلاف آن رفتار می‌كنند این است، زمانیكه آن‌ها را به پذیرفتن حكم رسول و گردن نهادن به فیصله و سنت وی دعوت كرده شود، آن‌ها این دعوت را نه تنها نمی‌پذیرند بلكه یكسره از آن اعراض و روی گردان می‌شوند.
۱۲- اما برخلاف ایشان مؤمنین و اقعی را زمانیكه بطرف حكم و فیصلۀ رسول جفرا خوانده شود آن‌ها بدون كسالت و تعلل به این دعوت لبیک گفته به زبان حال و زبان قال می‌گویند: «سمعنا وأطعنا»، و شكی نیست كه آن‌ها بسبب این عمل و برخورد، مستحق هرنوع فلاح و كامیابی و بهشت برین می‌گردند.
۱۳- از هر آنچه كه رسولجما را به آن امر و توصیه نموده است باید از آن پیروی نمائیم و بر عكس از هر آنچه كه رسول ما را از آن باز داشته است باز ایستاد شویم.
۱۴- اگر ما و اقعا به الله و روز آخرت یقین و باور داشته باشیم پس باید رسول و پیامبر جرا در تمام امور و مسائل دینی خویش بصفت الگو و نمونه بشناسیم.
۱۵- گفته‌ها و فرموده‌های رسولجدر مورد آنچه كه به دین ارتباط دارد و یا آنچه كه از امور غیب و مغیبات به شمار می‌رود كه توسط عقل و تجربه قابل درک نمی‌باشد، گفته‌های رسول در مورد همۀ این‌ها وحی الهی تلقی گردیده كه نه در گذشته مورد بطلان قرار گرفته و نه در آینده مورد بطلان قرار خواهد گرفت.
۱۶- سنت پیامبرجدر حقیقت بیانگر آن قرآنی است كه بر وی نازل گردیده است.
۱۷- با توجه به اینكه قرآن كریم هیچ‌گاه ما را از سنت بی‌نیاز ساخته نمی‌تواند؛ لذا اطاعت و پیروی از سنت مانند قرآن یک امر واجب بوده و كسیكه خود را از سنت بی‌نیاز تصور نماید باید بداند كه از رسول اطاعت و پیروی ننموده بلكه باوی مخالفت ورزیده است، و بسبب این مخالفت از راه راست فاصله گرفته بر خلاف آیات گذشته رفتار نموده است.
۱۸- با توجه به عموم این فرمودۀ پیامبر ج: «أَلا إِنِّي أُوتِيتُ القُرآنَ ومِثلَهُ مَعَهُ» آنچه را كه رسول حرام معرفی نموده مثل همان چیزی است كه الله تعالی آن را حرام قرار داده است، و همچنان هر حكمی را كه رسول با خود آورده است كه در قرآن نباشد، مانند همان حكمی است كه در قرآن وجود دارد.
۱۹- نجات از هرگونه انحراف و گمراهی تنها به وسیلۀ تمسک ورزیدن به كتاب الله و سنت رسول وی می‌تواند بدست آید، و این حكم و یا فارمول تاروز قیامت ادامه داشته كه به هیچ صورت ایجاد تفرقه و جدایی در مابین این دو وسیلۀ نجات، جواز ندارد.
[۷] صحیح البخاری، كتاب الاعتصام، باب الاقتداء بسنن رسول الله ج، ص: ۱۵۲۵ (۷۲۸۰). [۸] صحیح البخاری، كتاب الاعتصام، ص: ۱۵۲۵ (۷۲۸۱). [۹] صحیح البخاری، كتاب الرقاق، باب الانتهاء عن المعاصی (ص: ۱۳۶۹ شماره حدیث: ۶۴۸۹).. [۱۰] صحیح، سنن الترمذی، كتاب العلم، باب ما نهی عنه أن یقال عند حدیث النبی ج (ص: ۴۳۱). [۱۱] یعنی: مهمان بگیرند ویا حق مهمانداری ایشان را ادا نمایند. [۱۲] حدیث توسط امام احمد، ترمذی وابوداود با سند صحیح روایت شده است. [۱۳] حدیث را امام مالک به شکل مرسل وحاكم به شکل مسند روایت نموده وبه صجت آن نیز حکم کرده است. [۱۴] إعلام الموقعین (۱/۵۸). [۱۵] اعلام الموقعین (۱/۵۴).