دانستنی‌ها
۱- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «مَنْ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ يَغْضَبْ عَلَيْهِ» [۸۶].
(کسیکه از الله ﻷدرخواست نکند اوتعالی بر وی خشمگین می‌شود).
۲- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «أَفْضَلَ الْعِبَادَةِ هوَ الدّعاء» [۸٧].
(بهترین عبادت همان دعا است).
۳- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «إِنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ فِي الدُّعَاءِ، وَإِنَّ أَبْخَلَ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلامِ» [۸۸].
(سست ترین مردم کسی است که در دعا کوتاهی می‌کند، و بخیل ترین مردم کسی است که به سلام دادن بخل می‌ورزد).
۴- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «لَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَمَ عَلَى اللهِ سُبْحَانَهُ مِنَ الدُّعَاءِ» [۸٩].
(هیچ چیز گرامی تر از دعا بر الله متعال نیست).
۵- اگر می‌خواهی دعایت اجابت گردد پس بر نماز‌های فرض مواظبت داشته باش، و نماز نفل بسیار بخوان. زیرا پیامبر اکرم جاز الله متعال روایت نموده‌اند که فرموده است: «مَنْ عَادَى لِي وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ وَيَدَهُ الَّتِي يَبْطُشُ بِهَا وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا وَإِنْ سَأَلَنِي لأُعْطِيَنَّهُ وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لأُعِيذَنَّهُ» [٩۰].
(کسی که با یکی از دوستانم دشمنی کند با او اعلان جنگ می‌کنم. بهترین وسیلۀ تقرب بنده‌ام به من ادای عباداتی است که بروی فرض کرده‌ام. بنده‌ام همیشه بوسیلۀ نوافل به من تقرب می‌جوید، تا اینکه او را دوست می‌دارم. چون وی را دوست داشتم من شنوائی‌اش می‌شوم که بدان می‌شنود، و بینائی‌اش که بدان می‌بیند، و دستی که بدان چنگ می‌زد، و پاییکه بدان می‌رود (مراد اینکه تمام اعضا و جوارح وی منقاد الله ذوالجلال می‌شوند) و اگر از من چیزی بطلبد به وی می‌دهم و اگر از من پناه جوید، به وی پناه می‌دهم).
۶- اصل در اجابت دعا تقوا، دیانت و صلاح بنده است، لکن در برخی احوال قبولیت دعا خلاف آن می‌باشد و شاید استدراج بنده باشد. الله متعال می‌فرماید: ﴿أَفَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي كَفَرَ بَِٔايَٰتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالٗا وَوَلَدًا ٧٧ أَطَّلَعَ ٱلۡغَيۡبَ أَمِ ٱتَّخَذَ عِندَ ٱلرَّحۡمَٰنِ عَهۡدٗا ٧٨ كَلَّاۚ سَنَكۡتُبُ مَا يَقُولُ وَنَمُدُّ لَهُۥ مِنَ ٱلۡعَذَابِ مَدّٗا ٧٩ وَنَرِثُهُۥ مَا يَقُولُ وَيَأۡتِينَا فَرۡدٗا ٨٠﴾[مریم: ٧٧-۸۰].
«آیا در شگفت نیستی از آن کسی که آیات ما را انکار کرده و می‌گوید: بدون شک دارایی فراوان و فرزندان زیادی به من داده خواهد شد. آیا او از غیب آگاه شده است؟ و یا از پیشگاه پروردگار مهربان عهد و پیمانی گرفته است؟ چنین نیست که او می‌گوید. ما آنچه را که می‌گوید می‌نویسیم، و عذاب را بر او مستمر و پیاپی خواهیم داشت. و از او به ارث می‌بریم آنچه را که از آن دم می‌زند و تک و تنها پیش ما خواهد آمد».
چنانکه قبلا دعای شیطان نیز پذیرفته شد. الله متعال در حق او می‌فرماید: ﴿قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ ٣٦ قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ ٣٧ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ ٣٨﴾[الحجر: ۳۶-۳۸].
«گفت: (شیطان) پروردگارا! اکنون که چنین است مرا تا روزی مهلت ده که در آن زنده می‌گردند. فرمود: هم اینک تو از مهلت یافتگانی. تا روزی که زمان – فرا رسیدن- آن معلوم است»
٧- عدم اجابت دعا دلیل بر فساد بنده در همه احوال نیست. زیرا اللهﻷبعض دعا‌های رسول اکرم جرا نیز نپذیرفت. در حدیث شریف آمده است: «سَأَلْتُ رَبِّى ثَلاَثًا فَأَعْطَانِى ثِنْتَيْنِ وَمَنَعَنِى وَاحِدَةً سَأَلْتُ رَبِّى أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالسَّنَةِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِى بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا» [٩۱].
(سه چیز از پروردگارم طلب نمودم، دوتای آن‌ها را به من داد و یکی را نداد. از پروردگارم خواستم امتم را با خشکسالی و قحطی و تنگی معیشت هلاک نکند و آن را بمن داد. و از اوتعالی خواستم امتم را با غرق شدن هلاک نکند و آن را نیز بمن داد. و از اوتعالی خواستم دشمنی و عداوت را در میان‌شان قرار ندهد، لیکن این دعایم قبول نشد).
۸- پیامبر اکرم جاز دعایی که قبول نمی‌شود به الله متعال پناه جسته‌اند: «اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَعَذَابِ الْقَبْرِ اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِى تَقْوَاهَا وَزَكِّهَا أَنْتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا أَنْتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاَهَا اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ وَمِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ وَمِنْ دَعْوَةٍ لاَ يُسْتَجَابُ لَهَا» [٩۲].
(بارالها! من از ناتوانی و تنبلی و بخل و پیری و عذاب قبر بتو پناه می‌جویم. پروردگارا! به من تقوای نفسی عطا کن و پاکش کن که تو بهترین کسی هستی که پاکش نموده‌ای. تو متصرف و مولایش می‌باشی. پروردگارا! من از علمی که نفع نمی‌رساند و دلی که - از تو- نمی‌ترسد و نفسی که سیر نمی‌شود و دعایی که قبول نمی‌شود بتو پناه می‌جویم).
٩- بهتر است بنده دعاهایی را بخواند که در قران مجید و سنت مطهر وارد شده و اگر به غیر آندو دعا نمود پس باید خارج از دایرۀ شرع نباشد.
۱۰- در وقت دعای عام دو دست را بلند می‌کنیم، اما در دعا‌های دیگر مانند دعای خروج و دخول از منزل و یا دعای دخول و خروج بیت الخلا و غیره دست را بلند نمی‌کنیم.
۱۱- هرگاه دعای بنده قبول شد باید الله أرا شکر کند.
۱۲- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «الْمَسْأَلَةُ أَنْ تَرْفَعَ يَدَيْكَ حَذْوَ مَنْكِبَيْكَ، أَوْ نَحْوَهُمَا، وَالاِسْتِغْفَارُ أَنْ تُشِيرَ بِأُصْبُعٍ وَاحِدَةٍ، وَالاِبْتِهَالُ أَنْ تَمُدَّ يَدَيْكَ جَمِيعًا» [٩۳].
(سوال و درخواست آنست که دو دستت را برابر با دو‌شانه‌ات یا نحو آن بلند کنی، و استغفار آنست که با انگشت شهادتت اشاره نمایی، و زاری و حاجت خواستن آنست که هر دو دستت را بالا دراز نمایی).
۱۳- پیامبر اکرم جفرموده‌اند: «لا يَرُدُّ الْقَضَاءَ إِلا الدُّعَاءُ، وَلا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلا الْبِرُّ» [٩۴].
«هیچ چیز قضا و قدر را بازنمی‌گرداند مگر دعا. و هیچ چیز جز نیکی و بخشش و طاعت، بر عمر نمی‌افزاید».
[۸۶] سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳٧۰۰) با تحسین علامه البانی. [۸٧] مستدرک حاکم حدیث شماره(۱۸۰۵) و صحیح الجامع علامه البانی حدیث شماره(۱۱۲۲). [۸۸] شعب الایمان حدیث(۸۳٩۲) و صحیح الجامع حدیث(۱۰۵۵). [۸٩] سنن امام ابن ماجه حدیث شماره(۳۸۲٩) و سنن امام ترمذی حدیث شماره(۳۳٧۰) و صحیح الجامع علامه البانی حدیث شماره(۵۲۶۸). [٩۰] صحیح امام بخاری حدیث شماره(۶۵۰۲). [٩۱] صحیح امام مسلم حدیث شماره(٧۴۴۲). [٩۲] صحیح امام مسلم حدیث شماره (٧۰۸۱). [٩۳] سنن امام ابو داود حدیث شماره(۱۴۸٩) و باتصحیح علامه البانی. [٩۴] معجم کبیر از طبرانی حدیث شماره(۶۰۰۵) و صحیح الجامع از علامه البانی حدیث شماره(٧۵۶۴).