احکام و مسائل رمضان

فجر صادق:

با ظهور آن نماز صبح جایز و خوردن و همبستری حرام می‌‌شود و به صورت قرمزی‌که تمامی سطح افق را قبل از طلوع آفتـاب در جهت شـرقی در بر می‌‌گیرد، نمایان می‌‌شود. پیامبر جفرمود:

«كلوا واشربوا، ولا يهيدنَّكم -أي لا يزعجنكم فيمنعنكم- الساطع المصعّد، فكلوا واشربوا حتى يعترض لكم الأحمرُ» [۳۲].

«بخورید و بیاشامید، نوری‌که به صورت عمودی در آسمان منتشر و به سمت بالا می‌‌رود، شما را از خوردن باز ندارد، بخورید و بیاشامید تا نور قرمز پدیدار شود».

و فرمود: «لا يغرنّكم أذانُ بلال، ولا هذا البياض لعمود الصبح حتى يستطير».

«اذان بلال و سپیدی‌که عمودی منتشر می‌‌شود شما را باز ندارد، مگر به صورت افقی منتشر شود» [مسلم].

اگر دچار تردید شدی و توانایی تشخیص فجر صادق از کاذب را نداشتی، می‌‌توانی تا رسیدن به یقین در فجر صادق، بخوری. ابن عباسبفرموده است: «هنگامی‌که شک کردی، خداوند خوردن و نوشیدن را برای تو حلال گردانیده است».

همچنین اگر اذان صبح را شنیدی و لقمۀ در دهان یا کاسۀ آب، در دست داشتی به آرامی لقمه را قورت بده و آب را بنوش، برخلاف گفتۀ بعضی افراد جاهل‌که می‌‌گویند: در این حال باید لقمه را از دهانش تف کند!!

پیامبر جفرموده:

«إذا سمع أحدكم النداء والإناء في يده فلا يضعه حتى يقضي حاجته منه» [۳۳].

«هرگاه یکی از شما اذان را شنید در حالی‌که ظرفی در دست داشت، آن را زمین نگذارد تا نیازش را برآورده می‌‌کند».

و أبوأمامةسفرموده است: «برای نماز اذان داده شد و کاسه‌ای در دست امام عمر بود، گفت: ای رسول خدا بنوشم؟ پیامبر فرمود: بله، و نوشید».

از این روایت، باطل بودن تعیین وقت برای امساک، (چنان‌که در کشورهای مختلف رایج است، به شیوه‌ای که مردم را بیست دقیقه قبل از اذان دوم و شاید بیشتر به ادعای احتیاط وادار به امساک می‌‌کنند) فهمیده می‌‌شود، تازه این وقتِ ممنوع شده، همان وقت مبارک و مناسب برای سحری است که در احادیث به آن اشاره شد.

امام بخاری/ از أم المؤمنین عایشهلروایت کرده که بلالسشب هنگام، اذان اول را می‌‌داد، پیامبر جفرمود:

«كلوا واشربوا حتى يؤذن ابنُ أمِّ مكتوم؛ فإنه لا يؤذن حتى يطلعَ الفجر».

«بخورید و بیاشامید تا ابن ام مکتوم اذان می‌‌دهد، زیرا او در هنگـام طلوع فجر اذان می‌‌دهد». قاسم ابن محمّد گفته: «فاصلۀ بین اذان آن دو، تنها به اندازۀ پایین آمدن بلال و بالا رفتن ابن ام مکتوم بود».

با وجود این فاصلۀ خیلی کم میان اذان بلال و ابن ام مکتوم، پیامبر جبه مسلمانان امر کرده که هنگام اذان بلال بخورند و بنوشند، اذان او شب هنگام محسوب می‌‌شد!!

و نیز چنین برداشت می‌‌شود که تعیین وقت شرعی برای امساک و اذان دادن، طلوع فجر صادق است نه اوقاتی‌که بر طبق ستاره‌شناسی یک‌سال قبل از حلول ماه رمضان و به وسیلۀ افرادی‌که دین و عدالت‌شان ناشناخته است ـ تعیین می‌‌شود، و مردم را بیست دقیقه یا بیشتر قبل از طلوع فجر صادق وادار به امساک، اذان و اقامه می‌‌کند!!

در اذان اول، بیست دقیقه مسلمانان را با ادعای احتیاط، از خوردن و نوشیدن محروم می‌‌کنند، و در اذان دوم، بیست دقیقه قبل از فجر صادق و زمان شرعی و دقیق، اذان می‌‌دهند. پس مـجموع زمانی‌کـه مسلمانان را از خوردن و نوشیدن مـحروم می‌‌کنند، چهل دقیقه قبل از طلوع فجر صادق است!!

***

[۳۲] أخرجه أبو داود، والترمذی، وغیرهما، السلسلة الصحيحة: ۲۰۳۱. [۳۳] رواه أبو داود، صحیح الجامع: ۶۰۷.