تعریف اهل سنت و جماعت
مقصود از تعریف اهل سنت این است که اشخاص خارج از آنها به آنها نسبت داده نشوند و اشخاص داخل آنها، از آنها خارج نشوند. در اینجا مهمترین اصول و اساسی را که اهل سنت و جماعت بر آن است و سبب تمییز آنها و منهجشان از سایرین شده را به صورت تعریفوار بیان میکنیم.
ابن حزم ظاهری میگوید: اهل سنت کسانیاند که ما آنها را اهل حقیقت میدانیم و مخالفانشان را اهل بدعت و گمراهی، آنها صحابهی پیامبر جو تمامی کسانیاند که بر منهج صحابهشطی طریق کردند، که بهترین آنها بعد از صحابه، تابعین و تبع تابعین بودند. بعد از آنها اصحاب و اهل حدیثاند و تمامی فقهای گرانقدری را که تا به امروز از منهج آنها تبعیت کردهاند، شامل میشود. و از عوام مردم نیز کسانی اهل سنت و جماعتند که پیرو علمای اهل حدیث و اثر باشند.
ابن فرج جوزی میگوید: بدون شک اهل نقل و اثر -کسانی که پیرو آثار رسول خدا جو صحابه آن رسول بودهاند- اهل سنت و جماعتند. چون آنها بر طریقی هستند که هیچ بدعت و نوآوری در آن نیست، هرچند که بعد از پیامبر جو یارانش حوادث و بدعتها بوجود آمدند.
سیوطی نیز بر همین تفسیر از اهل سنت و جماعت راضی بوده و آن را در تعریف اهل سنت در کتاب «الأمر بالاتباع و النهی عن الابتداع» (ص: ۸۸) آورده است.
شیخ الاسلام ابن تیمیه/می گوید: همان چنگ زنندگان به کتاب خدا و سنت رسول خدا جهستند و آنانند که به سبقت گیرندگان اول -مهاجرین و انصار- و پیروانشان، اقتدا داشتهاند، اهل سنت نامیده میشوند.
شیخ عبدالرحمن سعدی میگوید: اهل سنت محض و سالم از بدعت کسانی هستند که به آنچه پیامبر جو یارانش از اصول اساسی دین بر آن بودهاند، چنگ زدهاند و غیر آنها، خوارج، معتزله، جهمیه، قدریه، روافض و مرجئه و گروههایی امثال اینها که از اینها شاخه گرفتهاند، هستند که اهل بدعت و گمراهی نامیده میشوند.
امام نووی در شرح صحیح مسلم در مورد حدیث فرقه ناجیه یا طائفهی منصوره میفرماید: «اما در مورد این طائفه بخاری گفته که آنها اهل علماند. امام احمد میگوید: اگر آنها اهل حدیث نباشند، نمیدانم چه کسانی هستند، قاضی عیاض گفته: منظور امام احمد، اهل سنت و جماعت بوده است و تمام کسانی را که معتقد به مذهب اهل حدیث هستند، اهل سنت و جماعت دانسته است. به نظر من-نووی- این طائفه احتمال دارد بین تمام مؤمنان پخش باشد و شامل مجاهدان، فقها، محدثان، پارسایان و آمران به معروف و ناهیان از منکر و اهل خیر و دیگران نیز میشود و لازم نیست که آنها در یک نقطه از جهان جمع شده باشند، بلکه میتوانند در نقاط مختلف زمین پراکنده باشند. و در این حدیث معجزهای ظاهر و آشکار وجود دارد و این وصف طائفه منصوره به حمد الله از زمان پیامبر جتا به امروز در میان امت اسلامی شامل جماعت و گروهی شده و تا قیامت نیز خواهد ماند).
شیخ ابوبکر بن عبدالله ابوزید میگوید: اهل سنت و جماعت کسانی هستند که بر منهج پیامبر جقرار دارند و برای یک لحظه هم که شده از منهج پیامبر جتحت لوای هیچ اسم و رسمی جدا و منحرف نشدهاند. آنها به غیر از پیامبر جبه طور مطلق دنبالهروی کسی را نمیکنند، خودشان را با هیچ اسم و رسمی ملقب نمیکنند.
امام بربهاری میگوید: اسلام، همان سنت است و سنت همان اسلام. هیچ کدام بدون دیگری برپا نمیشوند. پس لازمهی سنت، ملزم بودن به جماعت مسلمین است و هرکس از جماعت مسلمانان جدا شود، اسلام از آن بری است.