شبهه هشتم

فهم سلف از تراث است. تراث (موروث گذشتگان) حکم مجملی است که احتمال حق و باطل و درست و نادرست در آن می‏رود، پس فهم سلف نیز اینگونه است.

دکتر قرضاوی می‏گوید: ما با کسانیکه تقدس یا عصمت را به همه آنچه گذشته نسبت می‏دهند موافق نیستیم، و نه با کسانیکه همه موروث گذشتگان را فقط به بهانه اینکه قدیمی است دور می‏اندازند موافقیم، بلکه باید انتخاب و گزینش کرد [۱۸۴].

و اشاره می‏کند که حکم تراث (موروث گذشته) بد فهمیده شده و در جای مناسبش قرار داده نشده است، چون موروث شامل حق و باطل و درست و نادرست می‏شود، مثل بعضی از روایت‏های اسرائیلی به خصوص در تفسیر و بعضی از سخنان فلاسفه، و مباحث علم کلام، و بعضی از یاوه‏گویی‏های صوفیه [۱۸۵].

و دکتر ابوالمجد اشاره می‏کند که موروث تعبیری پیچیده است که به برآمد‏های فرهنگی امت اشاره می‏کند... و آن آمیخته از دو چیز است:

از روح اسلام و مبادی و نصوص و توجیهات آن، و از امور بیشماری از شرایط محیط و ویژگی‏های ملت‏ها و مکان‏ها، و اتفاقات.... تا اینکه می‏گوید: ما نیازمندیم که از یک جهت موروث را به حساب بیاوریم و از سویی دیگر آن را رها کنیم، به حسابش می‏آوریم تا آنچه از آن اسلام شمرده می‏شود را بدانیم و آنچه را که از اصول عمومی مردم و شرایط زمان و مکان است را نیز بشناسیم...

تا اینکه می‏گوید: و آن را رها می‏کنیم چون هر نسلی حق دارد- بلکه وظیفه‌اش می‏باشد که تجربه به خودش را داشته باشد و نصوص را با تجربه خود بررسی کند و تجربه‌اش را با نصوص بیامیزد، و با توانایی اجتهاد نباید تقلید کند [۱۸۶].

و دکتر طه العلوانی به بازخوانی منتقدانه و تحلیلی موروث فرا می‏خواند.... این بازخوانی باید بر اساس روشن معرفتی به همراه داور قرار دادن قرآن و سنت باشد تا اینگونه نباشیم که قرآن و سنت را کاملاً دور انداخته باشیم، و یا اینکه آن را مطلقلاً بپذیریم، و یا ایجاد هماهنگی و انتخاب دیمی، چون موروث اندیشه نسبی است که مقیّد به حدود زمان و مکان است [۱۸۷].

[۱۸۴] الثقافة العربية الإسلامية ص۶۳. [۱۸۵] الثقافة العربية الإسلامية ص۶۳. [۱۸۶] حوار لا مواجهة ص۴۳. [۱۸۷] اسلامیة المعرفة بین الامس والیوم. ص۲۶.