ارکان ایمان

چهارم: برانگیخته شدن بعد از مرگ

یعنی این است که خداوند بعد از دمیدن دوم همه انسانها را زنده می‌کند. پس همه انسانها در پیشگاه پروردگار جهانیان می‌ایستند، بدین گونه که هرگاه خداوند متعال اجازه دمیدن در صور و بازگشت ارواح را به اجساد صادر کند، همۀ انسانها از قبرهایشان بر می‌خیزند با سرعت و شتابزدگی بسوی میدان محشر می‌روند،‌ نه کفش بپا دارند، نه لباس به تن،‌ لخت مادر زاد که گویی ختنه نشده‌اند، دست خالی، هیچ چیزی به همراه ندارند،‌ ایستادنشان در میدان محشر به شدت طولانی می‌شود، خورشید به آنها نزدیک می‌شود و بر شدت گرمی و حرارتش افزوده می‌گردد،‌ از سختی آنروز عرق آنانرا فرا می‌گیرد،‌ حالت هر کس متفاوت است،‌ برای بعضی عرق تا شتالنگ پا می‌رسد، بعضی تا زانو، بعضی تا کمر، بعضی تا سینه،‌ بعضی تا شانه، بعضی کلاً در عرقش غرق می‌شود، و هر کس به اندازه اعمالش مکافات دارد.

پس بعث یا برانگیخته شدن پس از مرگ حق است و با شریعت و حس و عقل ثابت شده است.

دلائل شرعی: آیات زیادی در قرآن کریم و روایات صحیحه‌ای از سنت رسول اللهصبر بعث دلالت می‌کند. چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:

﴿قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتُبۡعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ﴾[التغابن: ۷]. «بگو: آری. سوگند به پروردگارم به یقین برانگیخته خواهید شد».

همچنین می‌فرماید:

﴿كَمَا بَدَأۡنَآ أَوَّلَ خَلۡقٖ نُّعِيدُهُ﴾[الأنبیاء: ۱۰۴]. «چنانکه نخستین آفرینش را آغاز کردیم، (دیگربار) آن را تکرار کنیم».

رسول گرامیصمی‌فرمایند:

«ثُمَّ يُنْفَخُ فِى الصُّورِ فَلاَ يَسْمَعُهُ أَحَدٌ إِلاَّ أَصْغَى لِيتًا وَرَفَعَ لِيتًا ثُمَّ لا يبقي أحد إلا صعق ثُمَّ يُنْزِلُ اللَّهُ مَطَرًا كَأَنَّهُ الطَّلُّ فَتَنْبُتُ مِنْهُ أَجْسَادُ النَّاسِ ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ» [۳۰]. «سپس در صور دمیده می‌شود و هیچ کسی آن را نمی‌شنود، مگراینکه گردنش کج می‌شود، آنگاه همه کس بیهوش می‌شود سپس خداوند بارانی نازل می‌کند مانند شبنم، آنگاه أجساد انسانها مانند گیاه می‌روید، سپس در صور دوباره دمیده می‌شود. پس ناگهان همه کس را می‌بینی که ایستاده و نگاه می‌کند».

چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:

﴿قَالَ مَن يُحۡيِ ٱلۡعِظَٰمَ وَهِيَ رَمِيمٞ ٧٨ قُلۡ يُحۡيِيهَا ٱلَّذِيٓ أَنشَأَهَآ أَوَّلَ مَرَّةٖۖ وَهُوَ بِكُلِّ خَلۡقٍ عَلِيمٌ ٧٩﴾[یس: ۷۸-۷۹]. «گفت: چه کسی استخوان‌ها را در حالی که پوسیده‌اند زنده می‌کند؟ بگو: کسی آنها را زنده می‌کند که نخستین بار آنها را پدید آورده است و او به هر آفرینشی داناست».

دلائل حسی: خداوند متعال زنده کردن مردگان را در همین دنیا به بندگانش نشان داده است، در سوره بقره پنج مثال در این باره ذکر شده است:

۱- قوم موسی÷که خداوند پس از مردنشان آنان را زنده کرد.

۲- کشتۀ بنی اسرائیل.

۳- قومی که از ترس مرگ از خانه‌هایشان فرار کردند.

۴- و عزیر÷که از قریه‌ای می‌گذشت.

۵- پرندگان که به دست حضرت ابراهیم÷زنده شدند.

دلائل عقلی: در این باره از دو جهت می‌شود استدلال کرد.

ألف: اینکه خداوند متعال آفرینندۀ آسمان و زمین و تمامی مخلوقات است که در بین آنها است. پس ذاتی که اول بدون نمونه، چیزی آفریده، بار دیگر چگونه از آفریدن آن عاجز است در حالی که اینبار نمونه هم وجود دارد.

ب: اینکه زمین در زمستان سرد، مرده و بی‌جان است وقتی که خداوند در فصل بهار باران می‌باراند، پس به حرکت در می‌آید و سبز و زنده می‌شود که در آن هر نوع گیاهی می‌روید و می‌بالد، پس ذاتی که قادر است زمین را پس از مردنش زنده کند قادر است انسانها را پس از مردنشان زنده کند.

[۳۰] صحیح مسلم.