هفتم: شفاعت
در آن روز بزرگ و دشوار هنگامی که مصیبت و سختی بر مردم فشار آورد، و از ماندن و ایستادن در آنجا بسیار رنجور گردند تلاش خواهند کرد تا اینکه کسی برایشان در نزد پروردگارشان شفاعت کند و تا اینکه خداوند عادل از این مصیبت و عذاب جانکاه نجاتشان بخشد، اینجاست که حتی پیامبران اولوالعزم†از این امر خطیر شانه خالی می‌کنند و معذرت می‌خواهند، تا اینکه قضیه به سرور و خاتم پیامبران، و پیامبر گرامی مان حضرت محمدصمی‌رسد که خداوند همۀ گناهان گذشته و آیندۀ ایشان را بخشیده است و حضرتش امروز در جایی می‌ایستد که تمام انسانها از ایشان ستایش می‌کنند، و مقام و منزلت عظیم و درجۀ عالیۀ ایشان اینک ظاهر می‌گردد، پس در زیر عرش سجده می‌کند. خداوند سبحان صیغه‌های حمد و ثنایی به ایشان الهام می‌کند که با آنها به ستایش و تمجید پروردگارش مشغول می‌شود، و از پروردگارش اجازه شفاعت می‌خواهد، که پروردگار عظیم به ایشان اجازه می‌دهد که برای خلایق شفاعت کند تا اینکه پس از آن هول و ترس طاقت فرسایی که آنان را عاجز کرده بود، در میان بندگان به قضاوت و داوری بپردازد.
پیامبرصمی‌فرماید:
«إِنَّ الشَّمْسَ تَدْنُو يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى يَبْلُغَ الْعَرَقُ نِصْفَ الأُذُنِ ، فَبَيْنَا هُمْ كَذَلِكَ اسْتَغَاثُوا بِآدَمَ، ثُمَّ بابراهيم، ثُمَّ بِمُوسَى، ثُمَّ بعيسى ثُمَّ بِمُحَمَّدٍجفَيَشْفَعُ بَيْنَ الْخَلْقِ، فَيَمْشِى حَتَّى يَأْخُذَ بِحَلْقَةِ الْبَابِ، فَيَوْمَئِذٍ يَبْعَثُهُ اللَّهُ مَقَامًا مَحْمُودًا ، يَحْمَدُهُ أَهْلُ الْجَمْعِ كُلُّهُمْ» [۳۲]. «در روز قیامت خورشید نزدیک می‌شود تا اینکه عرق تا بنا گوش را فرا می‌گیرد، در این هنگام که در چنین وضعیتی قرار دارند از آدم، سپس از ابراهیم، سپس از موسی، سپس از عیسی و سپس از محمدصکمک می‌خواهند، پس ایشان شفاعت می‌کند تا اینکه خداوند دادگری‌اش را در میان خلق شروع کند، پس ایشان می‌رود تا اینکه حلقۀ در را می‌گیرد، وآنجاست که خداوند ایشان را به مقام محمودی می‌فرستد که همگان از ایشان ستایش می‌کنند».
این است شفاعت عظمی که خداوند متعال فقط به رسول اللهصمختص فرموده است. البته برای حضرتشصشفاعت‌های دیگری نیز ثابت شده است، مثل:
۱- شفاعت حضرتشصبرای بهشتیان که به آنان اجازه ورود به بهشت داده شود.
چنانکه خود ایشانصمی‌فرماید:
«آتِى بَابَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَسْتَفْتِحُ فَيَقُولُ الْخَازِنُ مَنْ أَنْتَ فَأَقُولُ مُحَمَّدٌ. فَيَقُولُ بِكَ أُمِرْتُ لاَ أَفْتَحُ لأَحَدٍ قَبْلَكَ» [۳۳]. «در روز قیامت به دروازه بهشت می‌آیم و می‌خواهم که در را برایم باز کنند، خازن (دربان بهشت) می‌گوید شما کیستی؟ می‌فرماید: می‌گویم محمد هستم، می‌گوید: دربارۀ شما به من دستور داده شده، (که در را باز کنم) قبل از شما برای هیچکسی باز نخواهم کرد».
۲- شفاعت حضرتشصبرای کسانی که نیکی‌ها و بدیهای‌شان مساوی شده باشد، پس برای آنان شفاعت می‌کند که وارد بهشت شوند، این نظر بعضی علماء است. حدیث صحیحی از پیامبرصیا صحابه در این باره ثابت نشده است.
۳- شفاعت حضرتشصدرباره کسانی که مستحق دوزخ شده‌اند تا اینکه وارد آن نشوند.
دلیل این نوع شفاعت، عموم فرمودۀ رسول گرامیصاست که فرموده‌اند:
«شَفَاعَتِي لأَهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِي» [۳۴]. «شفاعت من برای صاحبان کبیره از امتم است».
۴- شفاعت حضرتشصبرای رفع درجات بهشتیان در بهشت. دلیلش این ارشاد نبویصاست که فرموده‌اند:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأَبِي سَلَمَةَ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِي الْمَهْدِيِّينَ» [۳۵]. «خدایا: ابو سلمه را بیامرز و مرتبه‌اش را در راه یافتگان بلند فرما».
۵- شفاعت حضرتشصبرای کسانی که بدون هیچگونه حساب و عذابی وارد بهشت می‌شوند. دلیلش حدیث عکاشه بن محصن ÷در هفتاد هزار نفری است که بدون هیچگونه حساب و عذابی وارد بهشت می‌شوند، که پیامبرصبرای او چنین دعا فرمودند:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ مِنْهُمْ» [۳۶]. «پروردگارا او را از آنها بگردان».
۶ـ شفاعت حضرتشصبرای آن دسته از اُمتش که گناهان کبیره داشته‌اند و بخاطر آن وارد دوزخ شده‌اند، شفاعت می‌کنند که از دوزخ خارج شوند. دلیلش این فرموده حضرتصاست:
«شَفَاعَتِي لأَهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِي» [۳۷]. «شفاعت من (فقط) برای کسانی از امت من است که گناه کبیره انجام داده باشند(و نه شرک)».
همچنین می‌فرمایند:
«يَخْرُجُ قَوْمٌ مِنَ النَّارِ بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَيُسَمَّوْنَ الْجَهَنَّمِيِّينَ» [۳۸]. «گروهی از مردم به شفاعت محمدصاز دوزخ بیرون می‌شوند و وارد بهشت می‌گردند که «جهنمیان» نامیده می‌شوند».
۷- شفاعت حضرتشصدرباره کسانی که مستحق عذاب بوده‌اند تا عذابشان تخفیف یابد، مانند شفاعت ایشان در حق عمویشان أبو طالب.
دلیلش این است که حضرت رسولصفرمودند:
«لَعَلَّهُ تَنْفَعُهُ شَفَاعَتِى يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُجْعَلُ فِى ضَحْضَاحٍ مِنَ النَّارِ، يَبْلُغُ كَعْبَيْهِ، يَغْلِى مِنْهُ دِمَاغُهُ» [۳۹]. «امیدوارم روز قیامت شفاعت من به او کمک کند، بنابر این (بعد از کم شدن عذابش به کمک شفاعت من) بر لایه نازکی از آتش قرار داده خواهد شد که آتش تا شتالنگ (کلّه) پایش می‌رسد و مغز سرش از آن به جوش می‌آید».
[۳۲] صحیح بخاری. [۳۳] صحیح مسلم. [۳۴] أبو داود. [۳۵] صحیح مسلم. [۳۶] صحیح بخاری و صحیح مسلم. [۳۷] ابوداود. [۳۸] صحیح بخاری. [۳۹] متفق علیه.