درس سوم: ارکان ایمان[١٣] است که شامل شش (٦) رکن می‌شود:

١- ایمان آوردن به خداوند یکتا[١٤].

٢- ایمان آوردن به فرشتگان خداوند[١٥].

٣- ایمان آوردن به کتاب‌هاى آسمانى که خداوند براى بشریت فرستاده است[١٦].

٤- ایمان آوردن به تمامى پیامبران خدا(که براى هدایت و راهنمائى بشریت از جانب خداوند مهربان فرستاده شده‌اند)[١٧].

٥- ایمان آوردن به روز قیامت (روز رستاخیز)[١٨].

٦- ایمان آوردن به قضا و قدر(تقدیر و سرنوشت) و خیر و شر آن، بدان معنا که هر آنچه پیش می‌آید از جانب خداوند متعال است.

[١٣]- اهل سنت و جماعت، ایمان را چنین تعریف می‌کنند: ایمان عبارت از گفتار زبانی (اقرار به زبان) و اعتقاد قلبی (تصدیق به قلب) و عمل به آن با اعضاء و جوراح بدن می‌باشد، مانند نقش دست و پا در برخی عبادات. ایمان با طاعات و انجام اعمال نیک زیاد گشته، و با ارتکاب گناهان و معاصی کاسته می‌گردد.

[١٤]- ایمان به خداوند یکتا شامل موارد زیر می‌شود: ١- ایمان داشتن به وجود خداوند  ﻷ. ٢- ایمان به صفت ربوبیت و یگانی خداوند، و اینکه تنها او خالق و روزی دهنده می‌باشد، و تنها هم اوست که زنده کرده و می‌میراند، و امور تمام هستی در دست اوست. ٣- ایمان داشتن به الوهیت خداوند، بدین معنا که عبادت ویژه و در انحصار خداوند است، و هیچ چیز و هیچ کس جز وی سزاوار و مستحق عبادت و پرستش نمی‌باشد. ٤- ایمان داشتن به اسماء حسنی، و صفات خداوند متعال، به همان صورت که خداوند یکتا و فرستاده‌اش محمد  ج بیان داشته‌اند، بدون آنکه در آنها تحریف یا تبدیلی شده باشد، یا صفتی را تعطیل کرده و یا به آن کیفیتی و یا چیزی را شبیه بگردانیم.

[١٥]- ایمان داشتن به فرشتگان موارد زیر را شامل می‌شود. ١- ابتدا باید به وجود آنها ایمان داشته باشیم. ٢- به تمامی ملائک ایمان داشته باشیم، خواه نام آنها را بدانیم، مانند جبرئیل، میکائیل و اسرافیل، و خواه نام آنها را ندانیم. ٣- ایمان داشتن به صفات فرشتگان، همان‌گونه که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿جَاعِلِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلًا أُوْلِيٓ أَجۡنِحَةٖ مَّثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۚ﴾ [فاطر: ١]. «فرشتگان را رسولانی- برای پیامبرانش- قرار داد، و آنها دارای دو، سه و چهار بال می‌باشند»‌. ٤- ایمان آوردن به رفتار، اعمال و کردار فرشتگان. زیرا خداوند متعال می‌فرماید:﴿وَمَنۡ عِندَهُۥ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَلَا يَسۡتَحۡسِرُونَ١٩ يُسَبِّحُونَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفۡتُرُونَ٢٠﴾[الأنبیاء: ١٩-٢٠]. «و کسانی که- فرشتگان- در پیشگاه و نزد خداوند متعال می‌باشند، هیچگاه از عبودیت و بندگى‌اش سرپیچی نکرده و سرباز نمی‌زنند، و از عبادت هرگز خسته و ملول نمی‌شوند، حال آنکه بدون هر گونه سستی و رخوت تمامی شب‌ها و روزها به تسبیح و ستایش- او- مشغول می‌باشند».‌ گوشه‌ای از فواید و نتایج ایمان به فرشتگان: ١- پی بردن به عظمت و بزرگی خداوند  ﻷ. ٢- شکر و سپاس گزاری از خداوند متعال. زیرا پروردگار مهربان در جهت منافع انسان‌ها و حفاظت آنان از بدی‌ها و شرارت‌ها و ثبت نامه‌ى اعمال‌شان و … فرشتگان را خلق کرده است. ٣- دوست داشتن و محبت نسبت به عبادت فرشتگان، و این‌که آنها از بندگان مؤمن خداوند متعال هستند. ٤- هنگامی که مؤمن شاهد پشتکار و سخت کوشی فرشتگان در مسیر عبادت خداوند می‌باشد، بر صبر و شکیبایى‌اش افزوده می‌گردد. ٥- پدید آمدن احساس اُنس، و از بین رفتن حالت وحشت و تنهایی در انسان مؤمن. زیرا وی می‌داند که پروردگار مهربان فرشتگان نگهبانی را برای حفاظت و نگهداری از او قرار داده است.

[١٦]- خداوند  ﻷ می‌فرماید: ﴿قُولُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡنَا وَمَآ أُنزِلَ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِ‍ۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَمَآ أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَمَآ أُوتِيَ ٱلنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمۡ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ وَنَحۡنُ لَهُۥ مُسۡلِمُونَ١٣٦﴾ [البقرة: ١٣٦]. «بگویید:- که ما مسلمانان- به خداوند یکتا و بی شریک ایمان آورده‌ایم، و هم‌چنین به آنچه که به سوی ما فرستاده شده است- قرآن- و هر آنچه که به سوی ابراهیم، اسماعیل، اسحاق، یعقوب و فرزندان او فرستاده شده است، و به هر آنچه که به موسی و عیسی داده شده است، و نیز به هر آنچه که به پیامبران از جانب پروردگارشان داده شده است، و میان هیچ یک از آنان تفاوتی نمی‌گذاریم، و آنان را از هم جدا نمی‌کنیم، در حالی که خود بطور کمال و تمام تسلیم خداوند متعال هستیم». هم‌چنین پروردگار حکیم در آیه ١٥ سوره شوری می‌فرماید: ﴿وَقُلۡ ءَامَنتُ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِن كِتَٰبٖۖ وَأُمِرۡتُ لِأَعۡدِلَ بَيۡنَكُمُۖ﴾ [الشورى: ١٥]. «ای پیامبر خدا به امتت بگو: من به کتابی که خداوند یکتا فرو فرستاد ایمان آورده‌ام (قرآن) و فرمان داده شده‌ام که میان شما به عدالت رفتار کنم»‌. این امر شامل موارد زیر می‌شود: ١- ایمان آوردن به این مورد که نزول و فرستادن کتابهای آسمانی از جانب خداوند- عزوجل- می‌باشد. ٢- ایمان آوردن به تمامی کتاب‌های آسمانی خواه نام آنها را بدانیم، مانند: قرآن، تورات، انجیل و زبور، و خواه نام آنها را ندانیم. ٣- تصدیق کردن تمامی خبرهایی که در آن کتابها آمده است، مانند خبرهایی که در قرآن کریم آمده است، و هم‌چنین سایر کتاب‌های آسمانی که در آنها تحریف و تبدیلی صورت نگرفته است. ٤- عمل کردن و اطاعت محض از تمامی احکام و دستورات موجود در آنها، به شرط آنکه توسط کتابی دیگر، یا آیه‌ای دیگر نسخ نشده باشد. البته این را باید یادآور شد که قرآن کریم تمامی کتاب‌های آسمانی را نسخ کرده، و به عنوان آخرین دستور و برنامه الهی می‌باشد، زیرا پروردگار مهربان در قرآن می‌فرماید: ﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَمُهَيۡمِنًا عَلَيۡهِۖ﴾ [المائدة: ٤٨]. «ـ ای محمد- بر تو این کتاب (کامل و شامل قرآن) را فرو فرستادیم که (در همه احکام و اخبارش) حقانیت موج می‌زند، و موافق و تصدیق کننده کتابهایی هست که در برابر اوست (کتاب‌های آسمانی پیشین)، و شاهد (برصحت و سقم) و حافظ(اصول مسائل) آنهاست».

[١٧]- تمامی پیامبران خدا  † از نوع بشر بوده و از میان قومشان برانگیخته شده‌اند. اولین این پیامبران، نوح ( می‌باشد، و آخرین آنها محمد بن عبدالله  ج می‌باشد که خداوند متعال، ایشان را به عنوان خاتم پیامبران تا روز قیامت برانگیخت. رسول الله  ج فرموده‌اند که: « … ائتوا نوحاً. أول رسول بعثه الله …». (متفق علیه، واللفظ للبخاری حدیث ٤٤٧٦، ٧/١٦٠ فتح الباری، مسلم حدیث ١٩٣/٣٢٢، ١/١٨٠). « … (مردمان در روز محشر نزد آدم ( می‌آیند تا برای‌شان شفاعت کند ولی او از آنها عذر خواسته و می‌گوید) به نزد نوح که اولین رسولی است که خداوند برانگیخته و مبعوث کرده است بروید …». خداوند متعال در ارتباط با خاتم پیامبران می‌فرماید: ﴿مَّا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَآ أَحَدٖ مِّن رِّجَالِكُمۡ وَلَٰكِن رَّسُولَ ٱللَّهِ وَخَاتَمَ ٱلنَّبِيِّ‍ۧنَۗ﴾ [الأحزاب: ٤٠]. «محمد  ج پدر هیچ یک از شما نیست اما (بدانید) که او رسول خدا و خاتم پیامبران است». پیامبران  † بهترین و پاک‌ترین مخلوقات، و بندگان خداوند هستند، زیرا پروردگار حکیم در سوره انعام آیه ٨٦ می‌فرماید: ﴿وَكُلّٗا فَضَّلۡنَا عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ٨٦﴾ [الأنعام: ٨٦]. یعنی: «‌و ما همه (آن پیامبران) را بر جهانیان برتری و فضیلت بخشیدیم»‌. از آن جهت که بشریت بیشتر از خوردن، آشامیدن، و بیشتر از بیماری که نیاز به پزشک دارد، به پیامبران برای راهنمایی و نجات خویش نیازمند است، ارسال پیامبران برای وی نعمتی بسیار بزرگ می‌باشد. خداوند مهربان چنین می‌فرماید: ﴿كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّ‍ۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ﴾ [البقرة: ٢١٣]. «مردم همگی امتی واحد و یکدست بودند، در نتیجه خداوند مهربان پیامبرانش را برانگیخت و مبعوث ساخت در حالیکه (به نیکوکاران و یکتا پرستان) مژده و بشارت دهنده هستند، و (به بدکاران و مشرکان را) بیم دهنده و انذار دهنده می‌باشند … ». برجسته‌ترین پیامبران، پیامبران اولو العزم هستند که تعداد آنان به پنج تن می‌رسد، نوح، ابراهیم، موسى، عیسی و محمد  †و از میان اینان، ابراهیم و محمد  † شاخص تر می‌باشد که از میان این دو، محمد  ج بهترین می‌باشد.

[١٨]- خداوند می‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ وَبِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ يُوقِنُونَ٤﴾ [البقرة: ٤]. «آنانی که (متقیان) به آنچه به سوی تو فرستاده شده، و به آنچه که به سوی (پیامبران) قبل از تو فرستاده شده است ایمان می‌آورند، و (هم‌چنین) به عالمَ آخرت یقین (کاملی) دارند»‌. ایمان به روز آخرت شامل موارد زیر می‌شود: ١- ایمان آوردن به زنده شدن انسانها بعد از مرگ. زیرا خداوند متعال می‌فرماید: ﴿زَعَمَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَن لَّن يُبۡعَثُواْۚ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتُبۡعَثُنَّ﴾ [التغابن: ٧]. «کسانی که کفر ورزیده و کافر شده‌اند، گمان کرده‌اند که هرگز (بعد از مرگ) برانگیخته و زنده نخواهند شد! (اى پیامبر ما به آنان) بگو: به پروردگارم سوگند، که قطعاً برانگیخته و زنده خواهید شد …». هم‌چنین خداوند حکیم در سوره مؤمنون، آیات ١٥، ١٦ می‌فرماید: ﴿ثُمَّ إِنَّكُم بَعۡدَ ذَٰلِكَ لَمَيِّتُونَ١٥ ثُمَّ إِنَّكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ تُبۡعَثُونَ١٦﴾ [المؤمنون: ١٥-١٦]. سپس شما اى انسان‌ها بعد از آن، قطعاً خواهید مُرد، سپس بعد از آن در روز قیامت همگی شما، قطعاً برانگیخته و زنده خواهید شد. ٢- ایمان آوردن به محاسبه اعمال و رفتار و پاداش و کیفر انسان در برابر آنچه انجام داده است. خداوند متعال در سوره غاشیه، آیات ٢٥ و ٢٦ می‌فرماید: ﴿إِنَّ إِلَيۡنَآ إِيَابَهُمۡ٢٥ ثُمَّ إِنَّ عَلَيۡنَا حِسَابَهُم٢٦﴾ [الغاشیة: ٢٥-٢٦]. «حتماً بازگشت آنان به سوی ماست،آنگاه حساب اعمال و رفتار ایشان با ما خواهد بود»‌. ٣- ایمان آوردن به حوادث روز قیامت، مانند: شفاعت کردن پیامبر اکرم  ج، حوض، صراط، میزان (ترازوی محاسبه اعمال و کردار) و گرفتن پرونده و نامه‌ها با دست راست، یا دست چپ. شفاعت کردن به شش دسته تقسیم می‌شود: ١- شفاعت کردن در ارتباط با اهل موقف (آنانی که منتظر بررسی پرونده‌هایشان هستند) تا خداوند درباره آنها قضاوت نماید. ٢- شفاعت کردن در ارتباط با اهل بهشت، تا آنکه داخل بهشت بشوند. ٣- شفاعت پیامبر اکرم  ج درباره عمویش ابوطالب تا آنکه خداوند مهربان عذابش را تخفیف دهد. هر سه مورد شفاعت بالا ویژه پیامبر اکرم  ج می‌باشد. ٤- شفاعت برای کسانی که مستحق آتش‌اند تا داخل آن نشوند. ٥- شفاعت برای کسانی که داخل دوزخ شده‌اند تا از آن رهایی یافته و خارج شوند. ٦- شفاعت برای افزایش مقام بهشتیان. شرط شفاعت برای شفاعت کننده، اجازه خداوند و رضا و خشنودی او از کسانی است که درباره آنان شفاعت می‌شود.