درس دهم : سنت‌هاى نماز

١- دعاى شروع نماز (استفتاح)[٥١].

٢- قرار دادنِ کف دست راست بر پشت دست چپ بر روى سینه هنگام ایستادن (قیام) در نماز حتى هنگامی‌که نمازگزار از رکوع سر بلند کرده و می‌ایستد[٥٢].

٣- بلند کردن دست‌ها در حالیکه انگشتان به هم چسبیده و دست‌ها باز است تا مقابل کتف‌ها (دوش‌ها) یا مقابل گوشها، در هنگام گفتن تکبیرة الإحرام، و هنگام رفتن به رکوع، و از رکوع برخاستن، و هنگام بلند شدن از تشهد اول (التحیات) براى رکعت سوم[٥٣].

٤- بیش از یک بار گفتن «سبحان ربی العظیم» در رکوع و «سبحان ربی الأعلى» در سجده.

٥- دعاى بلند شدن از رکوع بیش از این خوانده شود: «ربنا لک الحمد … »، و هم‌چنین دعاى بین دو سجده را بیش از این بخواند: «رب اغفر لی وارحمنی واجبرنی … » تا آخر.

٦- در هنگام رکوع، سر را با پشت در یک راستا قرار دادن.

٧- در هنگام سجده، بین دستها و پهلوها، شکم و ران‌ها، و ران‌ها و ساق‌ها فاصله ایجاد کردن.

٨- بلند کردن دست‌ها تا آرنج از زمین به هنگام سجده. (بلند داشتن ذراع از زمین = فاصله نوک انگشتان تا آرنج را ذراع گویند).

٩- در هنگام تشهد اول، و بین دو سجده بر پاى چپ نشستن، در حالیکه پاى راست بر روى زمین بصورت عمودى نصب شده است.

١٠- در هنگام تشهد آخر بصورت متورک نشستن بدین صورت که پاى چپ از زیر پاى راست بیرون می‌آید و شخص بر روى نشیمنگاه خویش قرار می‌گیرد (مقعدش روى زمین قرار مى‌گیرد) و پاى راست را همانند تشهد اول بر روى زمین عمودى نصب می‌کند.

١١- از ابتداى تشهد (اول و اخیر) تا آخر آن با انگشت شهادت اشاره کرده و در هنگام دعا کردن آن را به حرکت در آورد[٥٤].

١٢- درود و صلوات ابراهیمى در تشهد[٥٥].

١٣- دعا کردن در تشهد آخر.

١٤- در نمازهاى صبح، دو رکعت اول مغرب و عشاء، نماز جمعه و عیدین قرائت سوره‌ها را با صداى بلند خواندن.

١٥- در نمازهاى ظهر، عصر و رکعت‌هاى سوم و چهارم مغرب، قرائت سوره‌ها را سرّى خواندن. (با صداى یواش و کوتاه خواندن).

١٦- هر آنچه از آیات قرآن بعد از سوره حمد خوانده می‌شود ضمن مراعات سنت‌هاى دیگر نماز مانند: گفتن «ربنا لك الحمد» بعد از رکوع براى امام، و مقتدى و منفرد، و هم‌چنین قرار دادن دست‌ها بر زانو در حالت رکوع در حالىکه بین انگشتان باز است.

[٥١]- دعای شروع نماز (باز کردن نماز، استفتاح، استفتاء) دعایى است که بعد از تکبیرة الإحرام، و قبل از شروع به خواندن فاتحه، خوانده می‌شود، که حکم آن سنت است. در اینجا نمونه‌هایی از دعاهای استفتاح را می‌نویسیم: الف- «اللهم باعد بيني وبين خطاياي، كما باعدت بين المشرق والمغرب، اللهم نقني من خطاياي، كما ينقى الثوب الأبيض من الدنس، اللهم اغسلني من خطاياي بالماء والثلج والبرد». (البخاری ومسلم). ب- «سبحانك اللهم بحمدك، وتبارك اسمك، وتعالى جدك، ولا إله غيرك»‌. (أبوداود، الترمذی، النسائی وابن ماجه). ج- وجّهت وجهي للذي فطر السموات والأرض حنيفاً مسلماً وما أنا من المشركين، إنَّ صلاتي، ونسكي، ومحياي، ومماتي لله رب العالمين، لا شريك له، وبذلك أمرتُ وأنا من الـمسلمين. اللهم أنت الـملك، لا إله إلاَّ أنت، سبحانك وبحمدك، أنت ربي و أنا عبدك، ظلمت نفسي واعترفت بذنبي، فاغفر لي ذنوبي جميعاً، إنَّه لا يغفر الذنوب إلاَّ أنت، واهدني لأحسن الأخلاق، لا يهدي لأحسنها، إلاَّ أنت، واصرف عني سيئها، لا يصرف عني سيئها، إلاَّ أنت، لبيك وسعديك، والخير كله في يديك، والشر ليس إليك، أنا بك وإليك، تباركت وتعاليت، أستغفرك وأتوب إليك»‌. (مسلم). البته غیر از دعاهای ذکر شده، دعاهایی دیگر برای شروع نماز در سنت صحیح رسول الله  ج آمده است.

[٥٢]- زیرا در حدیث آمده است که: «كان رسول الله  ج يضع يده اليمنى على اليسرى، ثم يشد بينهما على صدره وهو في الصلاة».‌ (مسلم، أبوداود و دیگران). «رسول الله  ج در هنگامی که در نماز بودند دست راست خویش را بر روی دست چپش قرار می‌داد، سپس آنها را محکم کرده و بر سینه‌اش می‌گذاشت»‌. در حدیثی دیگر،  ج می‌فرماید: «إنَّا معشر الأنبياء أمرنا بتعجيل فطرنا وتأخير سحورنا وأن نضع أيماننا على شمائلنا في الصلاة»‌. (ابن حبان با سند صحیح). «به ما، گروه پیامبران، فرمان داده شده است که در خوردن افطارمان شتاب کنیم، و در خوردن سحری‌مان درنگ و تأخیر کنیم، و این‌که (دست‌های) راستمان را بر روی (دست‌های) چپمان قرار دهیم»‌.

[٥٣]- زیرا در حدیث آمده است که: «وكان يرفع يديه تارة مع التكبير»‌. (أبوداود، ابن خزیمة، الحاکم و دیگران)، «وتارة بعد التكبير». (البخاری ومسلم)، «وتارة قبله». (البخاری وأبوداود)، «كان يرفعهما ممدودة الأصابع لا يفرج بينها ولا يضمها»‌. (أبوداود، ابن خزیمة، حاکم و دیگران). «وكان يجعلهما حذو منكبيه». (بخاری ومسلم). «وربما كان يرفعهما حتى يحاذي بهما فروع أذنيه»‌. (البخاری وأبوداود). «رسول الله  ج گاهی دست‌هایش را با گفتن «الله اکبر» بلند می‌کرد، و گاهی بعد از گفتن «الله اکبر» بلند می‌کرد، و گاهی قبل از «الله اکبر»‌ بلند می‌کرد، در حالیکه انگشتان کشیده و بدون فاصله، (باز از هم) و به هم نمی‌چسباند. دست‌های خویش را تا موازات دو کتف (دو دوش) بالا می‌برد، و بعضی از اوقات دست‌هایشان را تا موازات دو نرمه گوش بالا می‌برد.

[٥٤]- در حدیثی آمده است که: «كان رسول الله  ج يبسط كفه اليسرى على ركبته اليسرى، ويقبض أصابع كفه اليمنى كلها ويشير بأصبعه التي تلي الإبهام إلى القبلة ويرمي ببصره إليها». (مسلم، أبو عوانة، ابن خزیمة و دیگران). «رسول الله  ج (در هنگام تشهد) کف دست چپش را بر زانوی چپش پهن می‌کرد، و تمامی انگشتان دست راستش را جمع کرده و حلقه می‌کرد، و با انگشت اشاره (انگشت شهادت) به طرف قبله اشاره می‌کرد، در حالیکه چشم‌هایش را به آن می‌دوخت و نگاه می‌کرد». در حدیثی دیگر آمده است که: «كان- إذا رفع إصبعه- يحركها يدعو بها». (أبوداود، ابن خزیمه، ابن حبان و دیگران). «رسول الله  ج آنگاه که انگشت خویش را بلند می‌کرد، آن را حرکت می‌داد، و به همراه این عمل دعا می‌کرد».

[٥٥]- درود ابراهیمی عبارت است از: «اللهم صلِ على محمدٍ وعلى آل محمد كما صليتَ على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنَّك حميدٌ مجيد، وبارك على محمدٍ وعلى آل محمد كما باركتَ على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنَّك حميدٌ مجيد». (ترجمه این درود در درس دهم آمده است).