درس هفتم : ارکان چهارده گانه نماز:

١- ایستادن براى نماز خواندن (قیام) به شرط قدرت و توانایى بر آن[٤٣].

٢- گفتن تکبیر (تکبیرة الإحرام) هنگام شروع نماز[٤٤].

٣- خواندن سوره فاتحه[٤٥].

٤- رکوع (خم شدن در نماز بگونه‌ای که زانوها گرفته شود)[٤٦].

٥- اعتدال و طمأنینه بعد از رکوع ( هنگامى که سر از رکوع برداشته می‌شود لازم است کاملاً‌ آرامش حاصل کرد و سپس به سجده رفت).

٦- سجده بر اعضاى هفتگانه[٤٧].

٧- اعتدال و طمأنینه. (آرامش در سجده بدون عجله).

٨- نشستن در میان دو سجده[٤٨].

٩- طمأنینه و آرام بودن در تمامى این ارکان نماز.

١٠- رعایت ترتیب ارکان نماز.

١١- خواندن «‌التحیات»‌ در آخر نماز.

١٢- نشستن براى خواندن «تحیات آخر».

١٣- درود (صلوات) فرستادن به رسول الله  ج.

١٤- سلام دادن به سمت راست و چپ[٤٩].

[٤٣]- خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَقُومُواْ لِلَّهِ قَٰنِتِينَ﴾ [البقرة: ٢٣٨]. «برای نماز با حالتی فروتنانه و تسلیم وار قیام کنید»‌. رسول الله  ج چنین توصیف می‌نماید: «صل قائماً فإن لم تستطع فقاعداً فإن لم تستطع فعلى جنب». (البخاری). «‌نماز را در حالت ایستاده بخوان، و اگر (به عللی) نتوانستی، به حال نشستن آن را بخوان، و اگر باز هم نشسته نتوانستی بر پهلو نماز بخوان». ایستادن و قیام، از ارکان نماز در نمازهای فرض می‌باشد، ولی در نمازهای نافله قیام رکن نمی‌باشد.

[٤٤]- رسول الله  ج چنین می‌فرماید: «مفتاح الصلاة الطهور وتحريمها التكبير وتحليلها التسليم». (أحمد، أبوداود، الترمذی وابن ماجه). «‌کلید نماز، پاکی و طهارت است، و تحریم آن، تکبیر، و تحلیل آن، سلام دادن است، (بدین معنا که با گفتن- الله اکبر- بسیاری از اعمال بیرون نماز بر نمازگزار حرام گردیده، و با گفتن- السلام علیکم و رحمه الله- آنها مجدداً بر او حلال می‌شود)».

[٤٥]- رسول الله  ج درباره خواندن سوره فاتحه و اهمیت آن در نماز چنین می‌فرماید: «لا صلاة لمن لم يقرأ بفاتحة الكتاب»‌. (البخاری ومسلم). «‌کسیکه در نمازش سوره فاتحه را نخواند، نمازش صحیح نیست». خواندن سوره فاتحه در هر رکعت نماز، هم بر امام، و هم بر منفرد (کسی‌که تنها نماز می‌خواند) واجب است. بدین سبب هر کس سوره فاتحه را حفظ ندارد، باید آن را بیاموزد و حفظ نماید، اما اگر توانایی حفظ آن را نداشت به جای فاتحه بگوید: «الحمد لله، ولا إله إلاَّ الله، والله أكبر». همان‌گونه که در حدیث أبوداود و نسائی از رسول الله  ج آن را روایت کرده‌اند؛ «إن كان معك قرآن فاقرأ، وإلاَّ فاحمده، وكبره، وهلله، ثم اركع». «اگر چیزی از قرآن همراهت است (حفظ داری) آن را بخوان، در غیر این صورت حمد خدای را بگو، و او را به بزرگی یاد کن، و لا إله إلاَّ الله بگو، و سپس به رکوع برو».

[٤٦]- پروردگار مهربان در آیه ٧٧ سوره حج می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱرۡكَعُواْ وَٱسۡجُدُواْۤ﴾ [الحج: ٧٧]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید (در نماز) به هنگام رکوع، رکوع کنید، و به هنگام سجده، سجده کنید».‌ رسول الله  ج در کیفیت رکوع می‌فرماید: «ثم اركع حتى تطمئن راكعاً»‌. (البخاری ومسلم). «سپس به رکوع برو، تا آنکه مطمئن شدی در رکوع هستی، (در رکوع خودت آرامش یافتی)».

[٤٧]- رسول الله  ج درباره اعضای هفتگانه سجده می‌فرماید: «أمرت أن أسجد على سبعة أعظم: على الجبهة واليدين والركبتين وأطراف القدمين ولا نكفت الثياب والشعر». (البخاری ومسلم). «امر شده‌ام که بر هفت استخوان (اعضا) سجده کنم: بر پیشانی (با بینی)، (کف) دستها، زانوها و اطراف انگشتان پا در حالیکه بر زمین چسبانیده شده (وصل شده) است، و نهی شده‌ام که در هنگام نماز لباس و موها را جمع کنم»‌.

[٤٨]- در حدیثی متفق علیه (به نقل از بخاری و مسلم با هم) آمده است: «إذا رفع رأسه من السجدة لم يسجد حتى يستوي قاعداً». «هرگاه (پیامبر خدا  ج) سرش را از سجده بر می‌داشت مجدداً‌ سجده نمی‌کرد مگر آنکه در حالت نشسته آرام گرفته و اعتدال می‌یافت»‌.

[٤٩]- در حاشیه شماره ٤٢ اشاره به حدیثی شد که در آن رسول الله  ج فرموده بود: «تحلیل نماز (خارج شدن از آن) سلام دادن است»‌.