۱۱- از کارهای ضد و نقیض

خداوند به بعضی از مردم جوان و پیر، حافظه و ذهنی قوی و سیاسی داده است. زمانی‌که در مجلس می‌نشینند، آن‌چه از شعر و قصیده و غزل که حفظ کرده‌اند می‌گویند و تعریف می‌کنند. بدون این‌که اشتباهی کنند یا دچار مشکلی شوند، مثل برق آن را می‌خوانند، تمام قصیده را حفظ کرده‌اند، گویندۀ آن را می‌شناسند، مناسبت و موقعیتی‌که آن شعر و قصیده در آن گفته شده است می‌دانند، اگر از شاعر آن و یا سایر شاعرها سؤال کنی قسمتی از سرگذشت و تاریخ آن را هم در رابطه با او و هم در رابطه با شعرش برایت تعریف خواهد کرد! این دلیل است بر ذهن قوی و حافظۀ خوب این فرد که نعمت بزرگی است از طرف خدا و به هر کس‌که دوست داشته باشد ارزانی می‌بخشد. ولی آن‌چه عجیب است این است که این شخص‌که دارای ذهن و حافظه‌ای قوی می‌باشد، اگر از او خواسته شود مقدار کمی از قرآن بخواند، توانایی ندارد آیۀ را بدون اشتباه بخواند! و حتی اگر از او بخواهیم یکی از سوره‌های کوچک قرآن را تلاوت کند، در قرائت آن اشتباه می‌کند و به زحمت می‌افتد و تلاوت آن را به صورت صحیح انجام نمی‌دهد. چون عمر و وقت خود را در کارهایی صرف کرده که اگر باعث ضرر و زیان برای او نباشد نفع و سودی برای وی نخواهد داشت. و اگر چنان‌چه در دنیا برایش سود داشته باشد در آخرت به او نفعی نخواهد رساند. اگر این فرد و امثال او از این نعمت یعنی نعمت حافظۀ قوی، خوب استفاده می‌کردند و مقداری از قرآن و احادیث پیغمبر ج حفظ می‌نمودند یا حتی اشعاری‌که مشتمل بر سخنان حق و فضایل بود خیلی خوب و جای تحسین بود. پیامبر اسلام ج کسی را که زیاد اشعار را حفظ می‌کند و در حفظ قرآن و حدیث کم کاری می‌کند مورد نکوهش قرار داده است. از سعد بن ابی وقاصسروایت شده است که پیامبر ج فرموده است: «لِأَن یَمتَلِئَ جَوفُ أحدکُم قَیحاً حتی یَرِیَهُ [۱۳]خَیرُ لهُ مِن أن یَمتَلِئَ شعراً» [۱۴].

«اگر درون شما پر از عفونت و چرک شود و در نتیجه دچار بیماری داخلی شوید، بهتر و نیکوتر است که آن را از اشعار پر کنید».

مقصود این حدیث شریف ذم تمام اشعار مباح به صورت کلی نیست، بلکه منظور، اشعار زیاد بصورتی‌که بر آن غالب و چیره شود، به طوری‌که او را از قرآن و علوم شرعی و دینی و ذکر و یاد خدا غافل کند. که این از هر شعری‌که باشد، مذموم و خطرناک است. اما اگر حفظ قرآن و احادیث و علوم شرعی بیشتر بود حفظ مقدار اندکی از اشعار اشکالی ندارد. چون درون او از اشعار لبریز نشده است. (والله أعلم) [۱۵].

[۱۳] یَرِیَهُ: با فتحه‌ی یاء و کسرة راء خوانده می‌شود. از مادة الوری است. به معنی بیماری است که دچار شکم می‌شود. [۱۴] رواه مسلم. [۱۵] به شرح صحیح مسلم تألیف امام نووی (۱۵/۱۴) مراجعه شود.