پیشگفتار:
الحمد لله الذي أكمل لنا الدين وأتمَّ علينا النعمة، وجعل أمَّتنا -أمَّة الإسلام- خيرَ أمَّة، وبعث فينا رسولًا منَّا يتلو علينا آياته ويزكينا، ويعلِّمنا الكتاب والحكمة، والصلاة والسلام علي مَن أرسله الله للعالمين رحمة، نبيِّنا محمد وعلي آله وصحبه. أما بعد:
حکمت خداوند متعال از خلقت جن و انس، عبادت کردن او به تنهایی است همانگونه که می‌فرماید: ﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾[الذاریات: 56]. «و جن و انسان را جز براي عبادت خود خلقت نكردم». و برای همین امر، توحید و عقیده صحیح باید از منبع اصلی آن که کتاب و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است گرفته شود تا به آن عبادت که مقصود و مورد نظر است، دست یافت. و این اساس و پایه آبادانی این جهان است که فقدان آن باعث فساد، خرابی و اخلال در آن می‌شود همانگونه که الله تعالی می‌فرماید: ﴿لَوۡ كَانَ فِيهِمَآ ءَالِهَةٌ إِلَّا ٱللَّهُ لَفَسَدَتَاۚ فَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ رَبِّ ٱلۡعَرۡشِ عَمَّا يَصِفُونَ ٢٢﴾[الأنبیاء: 22]. «اگر در آن دو (آسمان‌ها و زمين) جز الله خداياني وجود داشت آن دو را به فساد مي‌كشاندند. پاك و منزه است پروردگار عرش از آنچه وصف مي‌كنند» و می‌فرماید: ﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنَّۖ يَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَيۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عِلۡمَۢا ١٢﴾[الطلاق: 12]. «الله كسي است كه هفت آسمان و مانند آن هفت زمين را آفريد امر بينشان فرود مي‌آيد تا بدانيد كه الله بر همه چيز قادر است و علمش بر همه چيز احاطه دارد». و آیات دیگر که در این باره آمده است.
چون برای عقل‌ها شناخت جزئیات آن بصورت مستقل غیر ممکن بود خداوند پیامبران و کتاب‌ها را برای توضیح، بیان و تفسیر آن برای مردم فرستاد تا بر اساس علم و بصیرت و پایه و اساسی واضح و آشکار به عبادت الله بپردازند. پس پی در پی و پشت سر هم پیامبران را برای تبلیغ آن و توضیح و بیانش روانه نمود همانگونه که می‌فرماید: ﴿وَإِن مِّنۡ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٞ ٢٤﴾[فاطر: 24]. «هيچ امتي نبوده مگر اينكه در آن هشدار دهنده‌اي گذشته است.» و می‌فرماید: ﴿ثُمَّ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا تَتۡرَاۖ﴾[المؤمنون: 44]. «سپس پيامبرانمان را پياپي روانه كرديم». یعنی اینکه بعضی‌ها را پشت سر بعضی دیگر فرستادیم تا اینکه به سید، افضل و امامشان پیامبرما محمد ج ختم شد. که رسالتش را ابلاغ و امانتش را ادا و مانند پیامبران اولوالعزم صبر نمود و از دعوت به دین خدا و هدایت به سوی صراط مستقیمش دست برنداشت تا آنجا که خداوند به وسیله او دین را بر سایر ادیان پیروز و نعمت را تمام گرداند و مردم به سبب دعوت او دسته دسته به دین خدا داخل شدند و پیامبر فوت ننمودند تا اینکه خداوند به وسیله او دین را تکمیل کرد و نعمت به تمامی داده شد. و خداوند در باره آن این آیه را نازل فرمودند: ﴿ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗاۚ﴾[المائدة: 3]. «امروز دينتان را براي شما كامل كردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و راضي شدم كه اسلام دينتان باشد».
پیامبر ج تمام اصول و فروع دینش را بیان فرمود همانگونه که امام دارالهجره مالک بن انس رضی الله عنه می‌فرماید: «مُحال أن يُظنَّ بالنبي صلی الله علیه وسلم أنه علَّم أمته الاستنجاء ولم يعلمهم التوحيد»«محال است که گمان شوند پیامبر صلی الله علیه وسلم به امتش آداب دستشویی را یاد داده اما توحید را به آن‌ها نیاموخته باشد».
در حالیکه رسول الله صلی الله علیه وسلم دعوت کننده به سوی توحید و خالص گردانیدن دین برای خدا و دوری از تمام شرک اعم از کبیره و صغیره بود همانطور که شأن و منزلت همه فرستادگان همین است. چیزی که تمام پیامبران بر آن متفق هستند. و در دعوت به سوی آن همیار و کمک هم بودند بلکه آن منطق دعوت ایشان و آغاز رسالت و اساس بعثتشان بود. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِي كُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَۖ فَمِنۡهُم مَّنۡ هَدَى ٱللَّهُ وَمِنۡهُم مَّنۡ حَقَّتۡ عَلَيۡهِ ٱلضَّلَٰلَةُۚ فَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُكَذِّبِينَ ٣٦﴾[النحل: 36]. «در ميان هر امتي فرستاده اي را مبعوث كرديم كه خدا را بپرستند و از طاغوت دوري جويند از آن‌ها كساني را خداوند هدايت كرده و كساني هم گمراهي سزاوارشان است. پس در زمين بنگر و عاقبت كار تكذيب كنندگان را نظاره كن» و می‌فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِيٓ إِلَيۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ ٢٥﴾[الأنبیاء: 25]. «و ما قبل از تو هيچ رسولي را نفرستاديم مگر اينكه به او وحي كرديم كه هيچ معبود برحقي جز من نيست پس مرا بپرستيد» و می‌فرماید: ﴿وَسَۡٔلۡ مَنۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رُّسُلِنَآ أَجَعَلۡنَا مِن دُونِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ءَالِهَةٗ يُعۡبَدُونَ ٤٥﴾[الزخرف: 45]. «و از رسولان ما كه پيش از تو فرستاديم جويا شو آيا ما غير از رحمن خدايان ديگري كه مورد پرستش قرار گيرند مقرر داشته‌ايم؟» و می‌فرماید: ﴿۞شَرَعَ لَكُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِۦ نُوحٗا وَٱلَّذِيٓ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ وَمَا وَصَّيۡنَا بِهِۦٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰٓۖ أَنۡ أَقِيمُواْ ٱلدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُواْ فِيهِۚ﴾[الشوری: 13]. «از دين، آنچه را كه به نوح در باره آن سفارش كرد براي شما تشريع كرد و آنچه را به تو وحي كرديم و آنچه را كه در باره آن به ابراهيم و موسي و عيسي سفارش نموديم كه دين را برپا داريد و در آن متفرق نشويد».
و در صحیحین از ابوهریره رضی الله عنه ثابت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الانْبِيَاءُ إِخْوَةٌ لِعَلاَّتٍ، أُمَّهَاتُهُمْ شَتَّي وَدِينُهُمْ وَاحِدٌ» [1]. «پیامبران، برادرانی هستند که از یک پدر بدنیا آمده‌اند و مادران مختلفی دارند و دین آن‌ها یکی است». پس دین و عقیده آن‌ها یکی و تنوع بین آن‌ها در شریعت‌هایشان است همانگونه که الله تعالی می‌فرماید: ﴿لِكُلّٖ جَعَلۡنَا مِنكُمۡ شِرۡعَةٗ وَمِنۡهَاجٗا﴾[المائدة: 48]. «براي هر يك از شما شريعت و راه روشني قرار داديم».
لذا شایسته است که برای هر مسلمانی بیان و برای هر مؤمنی توضیح داده شود که عقیده مجالی برای اظهار نظر کردن نیست و بر هر مسلمانی در مشرق و مغرب واجب است تنها به عقیده انبیاء و فرستادگان معتقد و به اصولی که به آن ایمان دارند مؤمن باشد و به سوی آن بدون هیچگونه شک و تردیدی دعوت کند ﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٢٨٥﴾[البقرة: 285]. «پيامبر و مؤمنان به آنچه به سوي او از جانب پروردگار نازل شده ايمان دارند و همگي به الله، ملائكه، كتاب‌ها و پيامبران ايمان دارند. بين هيچكدام از پيامبران فرقي نمي‌نهند و مي‌گويند شنيديم و اطاعت كرديم پروردگارا ما را ببخش و بازگشت ما به سوي توست».
این جایگاه و منزلت مؤمنین است و ایمان، تسلیم، اعتراف و قبول، راهشان است. و زمانی که مؤمن می‌شود سلامت و آرامش او را همراهی می‌کند و برای او امنیت و امان متحقق می‌گردد و وجودش پاکیزه می‌گردد و قلبش مطمئن می‌شود و از تمام بندگی‌هایی که در آن مردم گمراه به سبب عقائد باطلشان در آن واقع شده‌اند از تناقض، اضطراب، شک و تردید، اوهام، سرگردانی و دودلی دور می‌شود.
عقیده صحیح اسلامی اصولش ثابت، بنیاد آن سلیم و قواعد آن محکم است و سعادت مردم را به خاطر واضح بودن آثار آن، و صحت دلایل و بی‌عیب بودن برهان و حجت‌های آن و بخاطر موافق بودن آن با فطرت سلیم و پاک و عقل‌های صحیح و قلب‌های سالم متحقق و برای آن‌ها در دنیا و آخرت سرفرازی و رستگاری به همراه دارد.
تمام دنیای اسلام نیاز شدید به شناخت این عقیده صاف و با ارزش دارند. در نتیجه آن، سعادت و نجاتی مستقر می‌شود که سرگردانی به دنبال ندارد.
و در این باره نویسنده بصورت مختصر و مفید، اصول عقیده مسلمان و اهمیت اساس و بنیاد آن، ابراز کردن اصول و آثار آن از آنچه برای مسلمان از آن بی‌نیازی وجود ندارد را آماده نموده و همه آن‌ها با دلیل و شواهد محکم آماده شده‌اند.آن کتابی است مشتمل بر اصول ایمان در پرتوی کتاب و سنت و آن اصول بزرگ و عظیمی هستند که از پیامبران به ارث برده شده است. برای تمام سنین از کوچک و بزرگ بسیار آشکار و واضح است و در کمترین زمان و کمترین مدت می‌توانند آن را درک کنند و بفهمند. توفیق به دست الله است. و به این مناسبت تشکر خود را از دکتر صالح بن سعد سحیمی، دکتر عبد الرزاق بن عبد المحسن عباد و دکتر إبراهیم بن عامر رحیلی که در آماده کردن این کتاب سهیم بوده‌اند را تقدیم می‌داریم و همچنین از دکتر علی بن محمد ناصر فقیهی و دکتر أحمد بن عطیۀ غامدی که در ویرایش و بازنگری آن دست داشتند تشکر می‌کنیم و از خداوند سبحان خواهانیم که به وسیله آن به تمام مسلمانان نفع برساند.
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين.
الأمانة العامة
لمجمع الملك فهد لطباعة المصحف الشريف
[1] صحیح البخاری (3443)، وصحیح مسلم (2365).