مبحث سوم: نکوهش از تفرقه و اختلاف
خداوند تفرقه را نکوهش کرده و از راه‌ها و اسبابی که مؤید آن است برحذر داشته است. نصوص از کتاب و سنت بر پرهیز کردن از تفرقه و اختلاف دلالت دارند و سرانجام بد آن را روشن کرده‌اند و آن از بزرگترین اسباب خواری و پستی در دنیا و عذاب و رسوائی و سیه رویی در آخرت است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَٱخۡتَلَفُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ ١٠٥ يَوۡمَ تَبۡيَضُّ وُجُوهٞ وَتَسۡوَدُّ وُجُوهٞۚ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱسۡوَدَّتۡ وُجُوهُهُمۡ أَكَفَرۡتُم بَعۡدَ إِيمَٰنِكُمۡ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡفُرُونَ ١٠٦ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱبۡيَضَّتۡ وُجُوهُهُمۡ فَفِي رَحۡمَةِ ٱللَّهِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ١٠٧﴾[آل عمران: 105-107]. «شما مانند كساني نباشيد كه پس از آنكه آيات روشن برايشان آمد راه تفرقه و اختلاف را پيمودند و برايشان عذابي بزرگ است روزي كه چهره‌هايي نوراني و چهره‌هايي سياه مي‌گردند. اما به كساني كه سياه روي شده‌اند مي‌گويند آيا بعد از ايمانتان كافر شديد؟ پس به خاطر آنچه كفر ورزيديد عذاب را بچشيد و اما كساني كه نوراني هستند همواره در رحمت خداوند جاويدانند». ابن عباس می‌گوید: (تبيض وجوه أهل السنة والجماعة وتسود وجوه أهل البدعة والفرقة)«اهل سنت و جماعت رخسارشان سفید و اهل بدعت و فرقه گرایی رخسارشان سیاه می‌گرد».
الله تعالی می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ فَرَّقُواْ دِينَهُمۡ وَكَانُواْ شِيَعٗا لَّسۡتَ مِنۡهُمۡ فِي شَيۡءٍۚ إِنَّمَآ أَمۡرُهُمۡ إِلَى ٱللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ ١٥٩﴾[الأنعام: 159]. «آنانكه در دينشان تفرقه ايجاد كردند و به دسته‌ها، گروه‌ها و فرقه‌ها تبديل شدند تو در هيچ چيز با آن‌ها نيستي كار آن‌ها با خداست و سپس آن‌ها را به آنچه كرده‌اند آگاه مي‌كند».
این آیات بر ذم و نکوهش تفرقه و خطرات آن بر امت در دنیا و آخرت دلالت دارند و آن سبب هلاکت و نابودی اهل کتاب که یهودی و نصاری بودند، شد و آن سبب هر نوع انحرافی است که در انسان واقع می‌شود.
در سنت احادیث بسیاری در ذم و نکوهش تفرقه و اختلاف و تشویق بر جماعت و اتحاد وجود دارد که از آن جمله امام احمد و ابوداود از معاویهسروایت می‌کنند که او ایستاد و گفت: آگاه باشید که همانا رسول اللهصمیان ما ایستاد و فرمود: «أَلَا إِنَّ مَنْ قَبْلَكُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ افْتَرَقُوا عَلَى ثِنْتَيْنِ وَسَبْعِينَ مِلَّةً وَإِنَّ هَذِهِ الْمِلَّةَ سَتَفْتَرِقُ عَلَى ثَلَاثٍ وَسَبْعِينَ ثِنْتَانِ وَسَبْعُونَ فِي النَّارِ وَوَاحِدَةٌ فِي الْجَنَّةِ وَهِيَ الْجَمَاعَةُ» [293]«آگاه باشید که قبل از شما اهل کتاب به هفتاد و دو گروه تبدیل شدند و این امت نیز به هفتاد و سه گروه تبدیل می‌شود هفتاد و دو گروه از آن‌ها در آتش هستند و یک گروه در بهشت است و آن جماعت می‌باشد». پیامبرصخبر داده که امت او به هفتاد و سه گروه تقسیم می‌شوند و هفتاد و دو گروه در آتش هستند شکی نیست آن‌ها کسانی هستند که مانند گذشتگان در باطل فرو رفته‌اند سپس این اختلافی که پیامبرصبه آن خبر می‌دهد، یا فقط در دین یا در دین و دنیا روی می‌دهد سپس به دین برمی گردد. و می‌شود اختلاف تنها در دنیا باشد. به هر حال گروه گروه شدن و اختلاف ناگزیر در امت واقع شده‌اند و پیامبرصامتش را از آن برحذر داشته تا کسی را که خداوند بخواهد او را سلامت بدارد، نجات دهد.
[293] رواه أحمد (4 / 152). وأبو داود (5 / 5) وغیرهما بسند صحیح.