امیر مؤمنان علی بن ابی طالب س:
امام مسلم در صحیحاش (۲۷۶) با سند از شریح بن هانی روایت میکند که گفت: «أَتَیتُ عَائِشَةَ، أَسْأَلُهَا عَنِ الْمَسْحِ عَلَى الْخُفَّینِ ؟ فَقَالَتْ: عَلَیک بِابْنِ أَبِی طَالِبٍ، فَسَلْهُ، فَإِنَّهُ کانَ یسَافِرُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ـ جـ فَسَأَلْنَاهُ، فَقَالَ: جَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ ـ جـ ثَلَاثَةَ أَیامٍ وَلَیالِیهُنَّ لِلْمُسَافِرِ، وَیوْمًا وَلَیلَةً لِلْمُقِیمِ»یعنی: نزد عائشه ـ لـ رفتم تا دربارهٔ مسح بر موزهها از وی بپرسم، گفت: نزد علی بن ابی طالب برو و از او بپرس، زیرا وی با رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ مسافرت میکرد. پس از او پرسیدیم، گفت: رسول الله ـ جـ سه شبانه روز را برای مسافر و یک شبانه روز را برای شخص مقیم تعیین نمود».
و در روایتی دیگر آمده که گفت: «ائْتِ عَلِیا، فَإِنَّهُ أَعْلَمُ بِذَلِک مِنِّی، فَأَتَیتُ عَلِیا فَذَکرَ، عَنِ النَّبِی ـ جـ بِمِثْلِهِ»یعنی: نزد علی برو زیرا وی در این زمینه از من آگاهتر است. راوی می گوید: پس نزد علی رفتم و او مانند آن حدیث را از پیامبرصذکر نمود.
ابن عبدالبر/در کتاب الاستیعاب (۳/۵۱ حاشیة الإصابة) میگوید: «احمد بن حنبل و اسماعیل بن اسحاق قاضی گفتهاند: در فضایل هیچیک از صحابه همانند فضایل علی بن ابی طالب ـ روایاتی با سندهای نیک وارد نشده است، احمد بن شعیب بن علی نسائی/نیز همین را گفته است».
وی همچنین (۳/۴۷) میگوید: «از حسن بن ابی الحسن بصری دربارهٔ علی بن ابی طالب سپرسیده شد پس وی گفت: «به خدا سوگند که علی، تیری بود از سوی الله که به هدف برخورد میکرد، و ربانی این امت بود، دارای فضیلت و پیشگامی و خویشاوندی با رسول اللهصبود، از فرمان الله غافل نبوده و در اجرای دین الله از سرزنش کسی نمیهراسید و به مال الله دستبرد نمیزد، فرمانهای محکم قرآن را اجرا نموده پس به باغهای بهشت دست یافت. علی چنین بود ای نادان!»
همچنین (۳/۵۲) میگوید: «أصم از عباس الدوری از یحیی بن معین روایت میکند که گفت: بهترین افراد این امت پس از پیامبرمان: ابوبکر و عمر، سپس عثمان، سپس علی میباشند، این مذهب ما و سخن پیشوایان ما است».
وی همچنین (۳/۶۵) میگوید: «ابو احمد زبیری و دیگران از مالک بن مِغوَل، از أُکَیل از شَعبی روایت میکند که گفت: علقمه به من گفت: میدانی علی در این امت به چه میماند؟ گفتم: به چه میماند؟ به عیسی پسر مریم میماند؛ گروهی او را چنان دوست داشته که در محبتش هلاک شدند و گروهی چنان از او بیزار شدند که در بیزاری از او به هلاکت رسیدند».
منظور علقمه در مورد عیسی بن مریم، یهود و نصاری و در مورد علی سخوارج و رافضه است.
همچنین (۳/۳۳) میگوید: «و اجماع دارند بر اینکه وی به سوی دو قبله نماز خوانده و هجرت نموده و در بدر و حدیبیه و دیگر صحنههای مهم حضور داشته است وی در این صحنهها امتحانش را پس داد و در جایگاهی گرامی قرار گرفت و در مکانهای بسیاری پرچم رسول اللهصرا به دست گرفت، در غزوهٔ بدر پرچم در دست او بود ـ در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد ـ و هنگامی که مصعب بن عمیر در غزوهٔ احد کشته شد پرچم در دست وی بود و رسول اللهصآن را به علی سداد».
ابن تیمیه/در منهاج السنة (۶/۱۷۸) میگوید: «و پیوسته ابوبکر و عمر، علیشرا از هر راهی گرامی میداشتند، او و حتی افراد دیگر بنی هاشم را در بخشش مقدم میداشتند، وی را در مقام و حرمت و محبت و دوستی و ستایش و بزرگداشت پیش میکردند همانگونه که افراد دیگر اهل بیت چنین میکردند و به خاطر برتریهایی که الله عزوجل به او عطا کرده بود وی را بر دیگران که مانند وی نبودند برتر قرار میدادند، هرگز سخن بدی از آنها نسبت به علی سو حتی هیچیک از بنی هاشم، شنیده نشد» تا آنجا که میگوید: «دربارهٔ علی سنیز به تواتر ثابت است که نسبت به آن دو محبت و دوستی و احترام داشته و آن دو را بر دیگر افراد این امت مقدم مینمود و هرگز سخن بدی در حق آنها از وی شنیده نشد و نگفت که در حکومت از آنها شایستهتر است و این امر نزد کسانی که اخبار صحیح و اخباری که که نزد خاص و عام متواتر است و توسط روایات ثقات نقل شده را میشناسند، آشکار و شناخته شده است».
همچنین (۶/۱۸) میگوید: « اهل سنت علی سرا دوست داشته و نسبت به ایشان محبت دارند و گواهی میدهند که وی از خلفای راشدین و پیشوایان هدایتگر میباشد».
ابن حجر/در «التقریب» میگوید: «علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب بن هاشم هاشمی، حیدر، ابوتراب، ابو الحسنین، پسرعموی رسول اللهصهمسر دختر ایشان است، از پیشگامان نخستین بوده و گروهی ترجیح دادهاند که وی اولین کسی است که مسلمان شده است، او پیشگام عربها است و یکی از ده نفری است که به بهشت مژده داده شده، در رمضان سال چهل هجری وفات یافت و در آن هنگام وی به اجماع اهل سنت بافضیلتترین شخص زنده از بنی آدم بود، و بنا بر قول راجح شصت و سه سال داشت».
علی بن ابی طالب سپانزده پسر و هجده دختر داشت. این را عامری در «الریاض المستطابة في جملة من روی في الصحیحین من الصحابة»(ص ۱۸۰) ذکر کرده و سپس نام آنها و نام مادرانشان را ذکر کرده سپس میگوید: «از میان فرزندان علی نسب او از حسن و حسین و محمد و عمر و عباس ادامه یافت».