۱- دلالت عقل بر وجود خدای متعال
این جهان با نشانههایی که در خود دارد و موجودات حسیِ آن خود دلیلی است بر وجود خدای متعال. همۀ این جهانهای بالا و پایین باید پدید آورندهای داشته باشند که آنها را به وجود آورده و به ادارهشان میپردازد. محال است که موجودی ایجاد کنندهای نداشته باشد و محال است که خودش خود را پدید آورده باشد. خداوند متعال میفرماید:
﴿أَمۡ خُلِقُواْ مِنۡ غَيۡرِ شَيۡءٍ أَمۡ هُمُ ٱلۡخَٰلِقُونَ ٣٥ أَمۡ خَلَقُواْ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۚ بَل لَّا يُوقِنُونَ ٣٦﴾[الطور: ۳۵-۳۶].
(آیا از هیچ آفریده شدهاند یا آنکه خودشان خالق [خود] هستند؟ (۳۵) یا آسمانها و زمین را [آنها] خلق کردهاند؟ [نه] بلکه یقین ندارند).
جبیر بن مطعم ـ سـ که هنوز اسلام نیاورده بود، هنگامی که این آیات را شنید گفت: «نزدیک بود قلبم [از سینه] بیرون آید». این بدان سبب بود که ایمان در قلب او جای گرفته بود. پروردگار سبحان بسیاری از بندگانش را به استدلال بر اساس نشانههای آشکار خود از جمله مخلوقات جهان بالا و پایین راهنمایی میکند، چنانکه میفرماید:
﴿وَفِي ٱلۡأَرۡضِ ءَايَٰتٞ لِّلۡمُوقِنِينَ ٢٠﴾[الذاريات: ۲۰].
(و در زمین نشانههایی است برای اهل یقین).
یعنی: به این زمین و نشانههایی که در آن هستند از انواع گوناگون گیاهان و روییدنیهایی که دال بر عظمت آفریدگار آن و قدرت شگفت انگیز اوست بنگرید.