سوره‌ی تین
معرفی سوره: سوره‌ی «تین» مکی بوده و بعد از «بروج» نازل شده و شامل هشت آیه است.
مناسبت آن با سوره‌ی قبل: سوره‌ی «ضحی» و «شرح» هر دو امر به عمل صالح است؛ در سوره‌ی «تین» نیز شرط رهایی از جهنم، عمل صالح معرفی شده است. همچنین در دو سوره‌ی قبلی از کامل‌ترین نمونه‌ی بشر، یعنی پیامبر اکرم صنام برده شده و در این سوره به معرفی نوع کلی بشر می‌پدازد.
محور سوره: قابلیت پذیرش کمال و پستی از سوی انسان و بیان کرامت خاص خداوند به او.
عنوان سوره: خداوند، بهترین حکمران
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
﴿وَٱلتِّينِ وَٱلزَّيۡتُونِ١ وَطُورِ سِينِينَ٢ وَهَٰذَا ٱلۡبَلَدِ ٱلۡأَمِينِ٣ لَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ فِيٓ أَحۡسَنِ تَقۡوِيمٖ٤ ثُمَّ رَدَدۡنَٰهُ أَسۡفَلَ سَٰفِلِينَ٥ إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَلَهُمۡ أَجۡرٌ غَيۡرُ مَمۡنُونٖ٦ فَمَا يُكَذِّبُكَ بَعۡدُ بِٱلدِّينِ٧ أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِأَحۡكَمِ ٱلۡحَٰكِمِينَ٨﴾[التین: ۱-۸].
ترجمه:
به نام خداوند بخشاینده‌ی مهربان
«سوگند به انجیر و زیتون (۱) و به کوه سینا (۲) و به این سرزمین امن (۳) به راستی که ما انسان را به نیکوترین شکل آفریدیم (۴) سپس او را به میان پست‌ترینِ پستان بازگرداندیم (۵) مگر کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته کردند پس برای آن‌ها پاداشی بیپایان است (۶) پس چه چیزی بعد از این تو را به انکار روز جزا وا می‌دارد! (۷) آیا خداوند حکمران‌ترین حکمرانان نیست! (۸)».
توضیحات:
﴿ٱلتِّينِ وَٱلزَّيۡتُونِ﴾: دو میوه‌ی مشهور که از مقوی‌ترین میوه‌ها هستند، زیرا انجیر بیش‌ترین ارزش عذایی را برای بدن دارد و از زیتون نیز روغن تهیه می‌شود [مؤمن: ۲۰]. برخی مفسرین برآنند که منظور از «تین و زیتون» مناطق محل رویش آنهاست؛ یعنی دمشق و بیت‌المقدس که محل نزول وحی و رسالت نیز بوده است و جزء اماکن مبارکه به شمار می‌آید. ﴿طُورِ سِينِينَ﴾: کوهی در منطقه‌ی شام و شبه جزیره‌ی سیناء که محل مناجات موسی با خداوند بود. لفظ «سینین» دلالت بر پربرکت بودن زیبایی آن منطقه دارد، زیرا درختان زیادی مثل زیتون در آن کوه‌ها می‌روید که هم غذایی مردم است و هم به آنجا زیبایی بخشیده است. ﴿ٱلۡبَلَدِ ٱلۡأَمِينِ﴾: منظور مکه است که از سوی خداوند حرم امن معرفی شده است ﴿وَمَن دَخَلَهُۥ كَانَ ءَامِنٗاۗ﴾[آل عمران: ۹۷] ﴿تَقۡوِيمٖ﴾: تناسب و توازن در شکل، صورت، قامت، روحیات و نفسیات. ﴿أَسۡفَلَ﴾: پست‌ترین، پایین‌ترین. ﴿سَٰفِلِ﴾: پست و فرومانده؛ منظور از «أسْفَلَ سَافِلِينَ» پایین‌ترین درکات جهنم و یا جایگاه پست‌ترین انسان‌ها است. جایگاه فروماندگانی که قوام و کمال خویش را نادیده گرفتند و هیچگاه از بند شهوات نفسانی رهایی نیافتند پس خداوند نیز همه‌ی این فروماندگانِ پست سرشت را در پایین‌ترین جای در جهنم جمع می‌آورد زیرا لیاقتی بیش از آن از خود نشان نداده است. ﴿غَيۡرُ مَمۡنُونٖ﴾: پاداشی بیپایان و غیر مقطوع. ﴿فَمَا يُكَذِّبُكَ﴾؟: پس چه چیزی تو را به تکذیب کردن وا می‌دارد؟ و سبب تکذیب نمودند تو چیست؟ ﴿بَعۡدُ﴾: بعد از بیان این همه دلایل آشکار نسبت به خداوند و زندگی بعد از مرگ که نمونه‌ای از آن، آفرینش انسان به بهترین شکل و ترکیب است. ﴿ٱلدِّينِ﴾: قیامت، روز جزا و پاداش. ﴿أَلحۡكَمِ﴾: کسی که حکم می‌کند و «أَحْكَمِ الْحَاكِمِينَ» یعنی بهترین و عادل‌ترین حکم کنندگان و داوران که خداوند است.
مفهوم کلی آیات:
خداوند نعمت‌های بی‌شمار مادی و معنوی را در اختیار انسان قرار داده است. نعمت‌هایی مادی مثل انواع خوردنی‌ها، و معنوی مثل امنیت و هدایت، و قبل از همه‌ی این‌ها نعمت آفرینش به بهترین صورت که از میان تمامی مخلوقات به انسان عطا شده است، اما انسان ناسپاس به اندازه‌ای خود را از کمال و معرفت دور می‌سازد که لیاقتی جز طبقات پایین جهنم را برای خویش باقی نمی‌گذارد و بدیهی است که تنها ایمان خالص به خداوند و کارهای نیکوست که انسان را به لیاقت اصلی خویش یعنی بهشت بیپایان می‌رساند و عجیب است آن کسی که از این همه نعمت و حجت و آیه، عبرت نگیرد و بر تکذیب و انکار خود اصرار ورزد، پس حقا که هلاکتش عین عدل الهی است و مبارکش بادا!
برداشت‌ها و فواید سوره:
۱- شرافت مکان‌های مذکور در این سوره به سبب وقایع مهمی است که در آن‌ها رخ داده است.
۲- شکر نعمت سبب فزونی می‌شود و آنچه ندارد را نیز به او می‌بخشد.
۳- مکه از جانب خداوند به عنوان حرم امن یعنی منطقه‌ی ایمن معرفی شده است، از این رو انجام دادن بسیاری از کارها در آن حرام است مثل شکار، قطع درخت و جنگ.
۴- امام غزالی می‌گویند: ملائکه در علیین هستند و به بیرون از درجه‌ی خود راه نیست و بهائم در اَسفل السافلین هستند و به ترقی راه نیست و بیچاره آدمی در وسط هر دو در خطرگاه عظیم است به ترقی از ملائک برتر و به تنزل از بهائم پست‌تر.
۵- امام بخاری از براء بن عازب سنقل می‌کند: «سَمِعْتُ النَّبِيَّ صيَقْرَأً فِي الْعِشَاءِ ﴿وَٱلتِّينِ وَٱلزَّيۡتُونِ﴾فَمَا سَمِعْتُ أَحَدَّا أَحْسَنَ صَوْتَّا أَوْ قِرَاءَةُ مِنْهُ». «شنیدم که رسول الله صدر نماز عشاء (در سفر) سوره‌ی تین قرائت کرد، و از هیچ شخصی، زیباتر از صدا یا قرائت ایشان نشنیدم».
***