سوره‌ی قدر
معرفی سوره: سوره‌ی «قدر» مکی است و بعد از سوره‌ی «عبس» نازل شده و پنج آیه دارد.
مناسبت آن با سوره‌ی قبل: در سوره‌ی «علق» به آغاز نزول قرآن و در این سوره به زمان نزول قرآن (شب قدر) اشاره شده است.
محور سوره: بیان اهمیت شب قدر و فضیلت آن.
عنوان سوره: شبی سراسر برکت
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ ١ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ ٢ لَيۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَيۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ ٣ تَنَزَّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَٱلرُّوحُ فِيهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمۡرٖ ٤ سَلَٰمٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطۡلَعِ ٱلۡفَجۡرِ ٥﴾[القدر: ۱- ۵].
ترجمه:
به نام خداوند بخشاینده‌ی مهربان
«همانا ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل کردیم (۱) و تو چه دانی شب قدر چیست! (۲) شب قدر بهتر از هزار ماه است (۳) در آن (شب) فرشتگان و روح به حکم پروردگارشان برای هرکاری فرود آینده (۴) سراسر سلامتی است آن (شب) تا طلوع سپیده‌دم (۵)».
توضیحات:
﴿أَنزَلۡنَٰهُ﴾: منظور نزول یکبارگی قرآن از لوح محفوظ به بیت العزه در آسمان دنیاست و سپس در طول ۲۳ سال به تدریج و بر حسب وقایع بر پیامبر صنازل گردید. نزول گردید. نزول قرآن در شب قدر، در ماه رمضان بوده است: ﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ﴾[البقرة: ۱۸۵]. ﴿ٱلۡقَدۡرِ﴾: شرف، منزلت، ارزش و مقام و یا تدبیر و تقدیر و هر دو معنا با حقیقت عظیم قرآن و وحی و رسالت هماهنگی دارد. ﴿أَلۡفِ شَهۡرٖ﴾: هزار ماه، و می‌تواند دلالت بر کثرت داشته باشد و بیش‌تر از آن را در برگیرد. ﴿ٱلرُّوحُ﴾: جبرئیل که با آوردن وحی، روح تازه‌ای را در کالبد انسان می‌دمد. ﴿مِّن كُلِّ أَمۡرٖ﴾: جهت اجرای هر کدام از اموری که خداوند در این سال از احکام، ارزاق و غیره مقدر کرده است. ﴿سَلَٰمٌ﴾: سلامتی، خیر و برکت، امنیت و رهایی از دست شیطان، درود و سلام ملائکه بر مومنین. ﴿هِيَ﴾: شب قدر.
نکته: علت نام‌گذاری شب قدر: ۱- تعیین امور دنیا مربوط به یک سال ۲- به خاطر شرف والای این شب، و از اسباب این شرافت، نزول قرآن در این شب است. ۳- چون عبادات در این شب، قدر زیادی دارد.
مفهوم کلی آیات:
قرآن در شب قدر نازل شده است و شگفتا که آنچه شب بزرگی است! شب نزول قرآن، شب خیر و برکت و سلامتی، شب تقدیر و تدبیر و شب ارزش و مقام و سلام. سلام که نام مبارک خداوند و نام بهشت و تحیّت خداوند به بهشتیان به همدیگر و تحیت مؤمنان در این دنیاست. در حقیقت شب سخاوتمندی و حراج بزرگ الهی که هیچ بنده‌ای بی‌نصیب از درگاهش بیرون نرود و حقا که از هزار شب بهتر است. همه جا مملو از انوار روح‌بخش ملائکه می‌شود، خوشا به حال آن‌که قدرشناس این قدر شود و رحمت و برکات وسیع و خاص خداوند را نصیب خود گرداند که بی‌شک این سعادتی بزرگ است.
برداشت‌ها و فواید سوره:
۱- خدواند برای نزول قرآن، برترین شب سال را برگزیده است و فرشتگان نیز این شب را نورافشانی کرده‌اند، پس سزاوار هر مسلمانی است که ارزش حقیقی قرآن را درک نماید، اوامرش را اجرا کند، خود را به آن بیاراید و از رهنمون‌هایش کمال بهره را ببرد.
۲- ارزش و منزلت شب قدر به اندازه‌ای است که امامان بخاری و مسلم از ابوهریره از پیامبر صنقل می‌کنند: «مَنْ قَامَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ». «کسی که شب قدر را از روی ایمان و امید به پاداش آن به عبادت برخیزد گناهان گذشته‌اش بخشوده می‌شود و کسی که رمضان را....». سنن ترمذی و سنن ابن ماجه روایت می‌کنند که پیامبر صبه عایشه یاد داد که اگر شب قدر را دریافت این دعا را تکرار کند: «اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ كَرِيمٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّى». «الهی! تو بخشاینده و بزرگواری و بخشش را دوست داری پس از من درگذر».
۳- در صحیح بخاری و مسلم از عایشه نقل شده که رسول الله صدهه‌ی آخر رمضان را معتکف می‌شد و می‌‌فرمود: «تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِى الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ». «قدر را در دهه‌ی پایانی رمضان جست‌وجو کنید».
در روایتی دیگر از این حدیث، شب‌های وتر مورد تاکید قرار گرفته است. همچنین امام مسلم از ابن عمر درباره‌‌ی شب قدر روایت می‌کند که رسول الله صفرمود: «الْتَمِسُوهَا فِى الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ يَعْنِى لَيْلَةَ الْقَدْرِ فَإِنْ ضَعُفَ أَحَدُكُمْ أَوْ عَجَزَ فَلاَ يُغْلَبَنَّ عَلَى السَّبْعِ الْبَوَاقِى». «آن را در ده شب آخر جست‌وجو کنید و اگر ضعیف یا ناتوان بودید هفت شب آخر را از دست ندهید».
** *