سوره‌ی فیل
معرفی سوره: سوره‌ی «فیل» مکی است و بعد از سوره‌ی «کافرون» نازل شده و شامل پنج آیه است.
مناسبت آن با سوره‌ی قبل: این سوره بیان نمونه‌ی عینی از مغرور شدن به مال و قدرت و عدم کارایی آن در مقابله با حقیقت است که در سوره‌ی همزه به آن اشاره شد. همچنین سوره‌ی همزه سخن از جنگ روانی دشمنان حق و سرانجام کار آنان داشت و این سوره حکایتی از جنگ فیزیکی و میدانی آنان و سرانجام کار آن جنگ‌افروزان دارد.
محور سوره: حکایت اصحاب فیل و شیوه‌ی هلاکت آن‌ها جهت حفظ حرمت و امنیت کعبه.
عنوان سوره: شکستی بزرگ
خلاصه‌ی داستان اصحاب فیل: ابرهه، حاکم یمن، کلیسای مجلّلی بنا نمود تا اعراب را از جزیرة العرب و از زیارت کعبه منصرف سازد و به آنجا بکشاند، اما در این راه موفق نشد؛ از این رو تصمیم گرفت کعبه را ویران کند تا شاید بدین وسیله توجه مردم را به‌سوی کلیسای خود معطوف سازد؛ به همین منظور همراه با لشکریانی سوار بر فیل‌های عظیم‌الجثه راهی مکه شد اما قبل از این‌که بتواند وارد مکه شود و نقشه‌اش را عملی سازد خداوند لشکریانی آسمانی از پرندگانی کوچک شبیه به پرستو بر آن‌ها فرو فرستاد که همراه هر کدام از آن‌ها سه سنگ آتشین و هلاک کننده، یکی در منقار و دوتا در چنگال‌شان بود، که قدرت از پای در آوردن یک فیل را داشت.
بدین صورت کعبه از شر آن‌ها در امان ماند و این واقعه به عنوان رویدادی مهم در میان عرب باقی ماند که آن را «عام الفیل» نامیدند. پیامبر اسلام نیز در همین سال یعنی ۵۷۰ میلادی متولد شد. مشروح این واقعه در کتب تاریخ و تفسیر ذکر شده است.
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
﴿أَلَمۡ تَرَ كَيۡفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصۡحَٰبِ ٱلۡفِيلِ ١ أَلَمۡ يَجۡعَلۡ كَيۡدَهُمۡ فِي تَضۡلِيلٖ ٢ وَأَرۡسَلَ عَلَيۡهِمۡ طَيۡرًا أَبَابِيلَ ٣ تَرۡمِيهِم بِحِجَارَةٖ مِّن سِجِّيلٖ ٤ فَجَعَلَهُمۡ كَعَصۡفٖ مَّأۡكُولِۢ ٥﴾[الفیل: ۱- ۵].
ترجمه:
به نام خداوند بخشاینده‌ی مهربان
«آیا ندیدی که پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد! (۱) آیا نیرنگ آن‌ها را در تباهی قرار نداد! (۲) و بر آن‌ها پرندگانی گروه گروه فرستاد (۳) که با سنگ‌هایی از سنگ‌گِل آن‌ها را سنگباران می‌کردند (۴) پس آن‌ها را همچون برگ کاه جویده گردانید (۵)».
توضیحات:
﴿أَلَمۡ تَرَ﴾: آیا ندیدی؟ منظور این است که آیا خبر آن به گوش تو نرسید؟ ﴿كَيۡفَ فَعَلَ﴾: دلالت بر قدرت عظیم خداوند دارد. ﴿كَيۡدَ﴾: تدبیر و برنامه، نقشه‌ی شوم و زشت. ﴿تَضۡلِيلٖ﴾(ضَلّ): باطل و تباه ساختن، یعنی جلو نیرنگ آن‌ها را گرفت و نقش بر آب کرد. ﴿طَيۡرًا﴾: اسم جنس برای پرنده. ﴿أَبَابِيلَ﴾ج إبّول یا إبّهل (با تشدید باء) و گفته‌اند مفرد ندارد: گروه گروه، نوعی پرنده‌ی دریایی سیاه رنگ که به صورت جمعی پرواز می‌کنند. ﴿تَرۡمِيهِم﴾(رمْی): بر سر آنان می‌انداختند، آن‌ها را سنگباران می‌کردند. ﴿سِجِّيلٖ﴾: سنگ‌هایی از جنس گِل‌های سخت شبیه به تکه‌های آجر سفالین پخته که اندکی از عدس بزرگ‌تر بود، ﴿عَصۡفٖ﴾: پوسته‌ی محصولات، کاه ﴿مَّأۡكُولِۢ﴾: خورده شده، اضافاتی از کاه که در آخور حیوان باقی می‌ماند.
مفهوم کلی آیات:
هر آن‌کس که فریفته‌ی قدرت و ثروت گردد و بخواهد در مقابل قدرت مطلق یعنی خداوند دست به گستاخی زند خداوند نیز ممکن است در همین دنیا او را هلاک سازد همان‌گونه که جواب گستاخی ابرهه را به گونه‌ای داد که از آن‌ها مگر همچون پوسته‌ای از گیاه باقی نماند و با ذلت و خواری تمام به هلاکت رسیدند.
برداشت‌ها و فواید سوره:
۱- قدرت عظیم و علم فراگیرد خداوند نسبت به هر کاری که مقتضای حکمتش باشد.
۲- ظلم و سرکشی، نابودی را در پی‌خواهد داشت و این گوشه‌ای از انتقام خداوند است.
۳- نجات کعبه از دست ابرهه، نعمتی خاص به اهل مکه و به صورت عمومی به تمامی حقیقت‌جویان بوده و خواهد بود.
۴- قدرت تخریب سنگ‌هایی که بر سر اصحاب فیل فرود آمد می‌توان به بمب‌های اتمی و ذره‌ای تشبیه کرد که امروزه دنیا را به فساد کشانده است و هر کدام توان تخریب منطقه عظیمی را دارا می‌باشد.
***