سوره‌ی کافرون
معرفی سوره: سوره «کافرون» یا «العبادة» مکی است و بعد از سوره‌ی «ماعون» نازل شده و شش آیه دارد.
مناسبت آن با سوره‌ی قبل: در سوره‌ی کوثر راه و رسم دیانت و هدایت که همان رابطه‌ی نیک با خدا و خلق خداست به پیامبر صابلاغ شد و این سوره تأکیدی بر لزوم خالص گرداندن عبادت برای خداوند و موضع‌گیری پیامبر دارد.
محور سوره: توحید و برائت از شرک و گمراهی و آزادی انسان در انتخاب عقیده.
عنوان سوره: برائت عملی از کفر
سبب نزول: روایت کرده‌اند که گروهی از سران مشرکان مکه مثل امیه بن خلف، ولید بن مغیره و عاص بن وائل به نزد پیامبر آمدند و پیشنهاد دادند که یک سال محمد خدایان آن‌ها را بپرستد و یک سال نیز آن‌ها خدای محمد را بپرستند اما پیامبر در جواب پیشنهاد آن‌ها فرمودند: «مَعَاذَ اللهِ أَن نُشرِكَ مَعَهُ غَيْرهُ». «پناه بر خدا اگر کسی غیر از خودش را شریک او قرار دهیم». سپس این سوره نازل شد تا تثبیت قلب و تأیید عقیده‌ی پیامبر باشد.
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
﴿قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡكَٰفِرُونَ ١ لَآ أَعۡبُدُ مَا تَعۡبُدُونَ ٢ وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ ٣ وَلَآ أَنَا۠ عَابِدٞ مَّا عَبَدتُّمۡ ٤ وَلَآ أَنتُمۡ عَٰبِدُونَ مَآ أَعۡبُدُ ٥ لَكُمۡ دِينُكُمۡ وَلِيَ دِينِ ٦﴾
ترجمه:
به نام خداوند بخشاینده‌ی مهربان
«بگو: ای کافران (۱) نمی‌پرستم آنچه را شما می‌پرستید (۲) و نه شما پرستنده‌اید آنچه را من می‌پرستم (۳) و نه من پرستنده‌ام آنچه را شما پرستیده‌اید (۴) و نه شما پرستنده‌اید آنچه را من می‌پرستم (۵) برای شما دین خودتان و برای من دین خودم (۶)».
توضیحات:
﴿قُلۡ﴾: صیغه‌ی امر دلالت بر ماموریت ویژه‌ی پیامبر جهت ابلاغ دعوت الهی به کافرین و نفی هرگونه انحراف از این دعوت است. ﴿ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾: مشرکین مکه به صورت خاص و هر کافر دیگری به صورت عام را شامل می‌شود. ﴿لَآ أَعۡبُدُ﴾نمی‌پرستم. ﴿عَبَدتُّمۡ﴾: پرستش کردید. ﴿عَابِدٞ﴾: پرستش‌گر، پرستش کننده. ﴿لِيَ دِينِ﴾: دین من برای خودم.
نکته: حکمت از تکرار آیات در این سوره دو چیز است: ۱- پیامبر تأکید می‌کند که نه در گذشته، و نه در حال و آینده هیچ‌گاه به بت‌ها تمایلی نداشته است. ۲- چون کافران تقاضا کرده بودند که هرسال یکی از آن‌ها معبود دیگری را بپرستد و این وضعیت استمرار داشته باشد، خداوند نیز به تکرار این آیات پرداخت تا پاسخ مکرری به پیشنهادهای مکرر آن‌ها داده باشد.
مفهوم کلی آیات:
فرق دین خالص و دین شرک آلود همان تفاوت حق و باطل است و حقیقت هیچ‌گاه با باطل قابل جمع نیست، از این رو، هر کس خواهان حقیقت باشد هیچ چاره‌ای ندارد مگر این‌که دینش را خالص و به دور از هر امر شرک آلودی قرار دهد. سازش با کفر و شرک، قابل توجیه نیست هر چند که با رنگ و لعاب و با شعار و توجیهات فریبنده‌ای نیز همراه باشد.
برداشت‌ها و فواید سوره:
۱- تمسک و ملازمت بدون چون و چرا با دین اسلام، اگر واقعاً ادعای مسلمانی داریم.
۲- فرق اساسی و بنیادین است بین دین خالص و توحید و بین شرک و کفر.
۳- حد وسطی بین توحید و شرک وجود ندارد و راه و غایت هرکدام مشخص است.
۴- مسلمان حقیقی هیچ‌گاه پیش غیر خدا کُرنش نمی‌کند، از غیر او نمی‌ترسد و امید و خواهشی از غیر او ندارد.
۵- مشرکان، شرک خودشان را به گونه‌های مختلف توجیه می‌کردند مثل: ﴿مَا نَعۡبُدُهُمۡ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَآ إِلَى ٱللَّهِ زُلۡفَىٰٓ﴾[الزمر: ۳]. «ما بت‌ها را نمی‌پرستیم مگر برای این‌که ما را به خدا نزدیک کنند». اما هیچ‌گاه این توجیهات از آن‌ها پذیرفته نشد.
۶- خواندن سوره‌ی اخلاص و کافرون در این نمازها سنت است: قبلیه‌ی صبح، بعدیه‌ی مغرب، سنت طواف، سنت احرام، سنت‌وتر.
***