سوره‌ی همزه
معرفی سوره: سوره‌ی «همزه» مکی است و بعد از سوره‌ی «قیامت» نازل شده و نُه آیه دارد.
مناسبت آن با سوره‌ی قبل: سوره‌ی «عصر» به خسران و زیان انسان‌های از خدابریده اشاره می‌کند و اوصاف مؤمنان نجات‌یافته از خسران را بیان می‌دارد و این سوره به شرح حال خسران دیدگان و ویژگی‌های آنان می‌پردازد.
محور سوره: مذمت عیب‌جویی و مال اندوزی و عقوبت آن، بیان برخی از صفات تکذیب کنندگان رسالت محمد صو عذابی که برای آنان در نظر گرفته شده است.
عنوان سوره: عاقبت مال‌اندوز
سبب نزول: مفسران گویند این سوره درباره‌ی فردی به نام أخنس بن شُریق نازل شده است، زیرا در حضور و پشت سر، به عیب‌جویی و طعنه‌زدن به مردم می‌پرداخت. یا این‌که درباره‌ی أمیه بن خلف است که هرگاه پیامبر را می‌دید با نیش و کنایه و طعنه به استهزاء می‌پرداخت. اما در حقیقت حکم عام است وبر هر کسی که این صفات در او یافت شود مطابقت دارد.
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
﴿وَيۡلٞ لِّكُلِّ هُمَزَةٖ لُّمَزَةٍ ١ ٱلَّذِي جَمَعَ مَالٗا وَعَدَّدَهُۥ ٢ يَحۡسَبُ أَنَّ مَالَهُۥٓ أَخۡلَدَهُۥ ٣ كَلَّاۖ لَيُنۢبَذَنَّ فِي ٱلۡحُطَمَةِ ٤ وَمَآ أَدۡرَىٰكَ مَا ٱلۡحُطَمَةُ ٥ نَارُ ٱللَّهِ ٱلۡمُوقَدَةُ ٦ ٱلَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى ٱلۡأَفِۡٔدَةِ ٧ إِنَّهَا عَلَيۡهِم مُّؤۡصَدَةٞ ٨ فِي عَمَدٖ مُّمَدَّدَةِۢ ٩﴾[الهمزة: ۱- ۹].
ترجمه:
به نام خداوند بخشاینده‌ی مهربان
«وای بر هر عیبجوی طعنه‌زن! (۱) همان که مالی را گرد آورد و آن را شمرد (۲) گمان می‌بَرد که مالش او را جاودانه می‌سازد (۳) هرگز، بی‌شک به کام دَر هم‌شکن پرتاب شود (۴) و تو چه دانی این دَر هم‌شکن چیست! (۵) آتش برافروخته‌ی خداوند است (۶) که بر دل‌ها اُفتد (۷) همانا آن بر ایشان سرپوشیده باشد (۸) در ستون‌هایی بلند (۹)».
توضیحات:
﴿وَيۡلٞ﴾: هلاکت، عذاب شدید، لعنت، درّه‌ای در جهنم. ﴿هُمَزَةٖ﴾(هَمّاز): از ماده‌ی «همزْ» و اصل آن به معنای شکستن و زدن است و به اشارت چشم و ابرو جهت تحقیر گفته می‌شود، عیب‌جویی. ﴿لُّمَزَةٍ﴾: صیغه‌ی مبالغه از ماده‌ای «لَمْز» به معنای طعنه زدن است. فرق بین «هُمزة» و «لُمزة»: ۱- «هُمزة»: عیب‌جویی در حضور شخص است و «لُمزة» در پشت سر او و عکس این را نیز گفته‌اند. ۲- «هُمزه» عیب‌جویی با زبان است و «لُمزة» با سر و چشم و ابرو. ﴿عَدَّدَهُ﴾: پیوسته مالش را شمرد. ﴿أَخۡلَدَهُ﴾: او را جاویدان می‌سازد. ﴿لَيُنۢبَذَنَّ﴾(نَبَذ): یقیناً دور انداخته می‌شود، پرتاب می‌شود. ﴿ٱلۡحُطَمَةِ﴾(حَطم): به معنای شکستن است، و به جهنم «حُطَمة» گویند، زیرا هر کس در آن انداخته شود عذاب آتش، او را در هم می‌شکند. ﴿ٱلۡمُوقَدَةُ﴾(وَقَد): برافروخته، فروزان. ﴿تَطَّلِعُ﴾: وارد می‌شود، می‌جهد، راه می‌یابد. ﴿ٱلۡأَفِۡٔدَةِ﴾ج فؤاد: دل‌ها. ﴿مُّؤۡصَدَةٞ﴾(وَصَد): دربسته، سرپوشیده که هیچ منفذی به بیرون ندارد. ﴿عَمَد﴾ج عمود: ستون. ﴿مُّمَدَّدَةِ﴾: بلند و کشیده.
مفهوم کلی آیات:
بسیار هستند که به جای پذیرش حقیقت، به انکار آن از طریق طعنه و مسخره می‌پردازند و خود را این‌گونه از نعمت ارزشمند هدایت محروم می‌سازند و این زیان بزرگ را به جان می‌خرند و دل به مادیات این جهان می‌بندند و تمامی همت و وقت خود را مصروف مال‌اندوزی و فخرفروشی می‌کنند اما غافل از این‌که نه بقایی برای خودشان هست و نه برای مال‌شان و لاجرم باید از دار فانی به دیار باقی بشتابند و پاداش تمامی خسران‌ها و بیهوده کاری‌های خویش را دریافت کنند و تا ابدیت در آن جاودانه بمانند.
برداشت‌ها و فواید سوره:
۱- طعنه زدن و عیب‌جویی از دیگران کاری بسیار ناپسند و غیراخلاقی است.
۲- انسان نباید به مال دنیا و ظاهر فریبنده‌اش مغرور و شادمان گردد.
۳- انسان عاقل هیچ‌گاه کاری نمی‌کند که خود را در معرض عذاب جهنم قرار دهد.
۴- آتش جهنم نه تنها ظاهر و جسم انسان را می‌سوزاند بلکه به درون نیز نفوذ می‌کند و آن را از داخل در هم می‌شکند.
***