قاعده دوم: دایره صفات واسعتر از دایره اسماء است
زیرا هر اسمی، در برگیرندهی صفتی است، چنانکه در قاعده سوم در بحث اسماء به آن اشاره کردیم، و بعضی از صفات متعلق به افعال خدا است و افعال خدای متعال همچون اقوالش پایانناپذیر است. خداوند میفرماید:
﴿وَلَوۡ أَنَّمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن شَجَرَةٍ أَقۡلَٰمٞ وَٱلۡبَحۡرُ يَمُدُّهُۥ مِنۢ بَعۡدِهِۦ سَبۡعَةُ أَبۡحُرٖ مَّا نَفِدَتۡ كَلِمَٰتُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ﴾[لقمان: ۲۷] .
«و اگر همه درختانی که روی زمین هستند قلم شوند و دریا برای آن مرکب گردد و هفت دریا کمک این دریا شود کلمات خدا پایان نمیگیرد، همانا خداوند عزیز و حکیم است».
از جمله صفات خداوند متعال مجییء و اتیان و أخذ و امساک و بطش و دیگر صفاتی است که خارج از حد و حصر میباشند. خداوند میفرماید:
﴿وَجَآءَ رَبُّكَ﴾[الفجر: ۲۲] .
«و پروردگارت آمد».
﴿هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن يَأۡتِيَهُمُ ٱللَّهُ فِي ظُلَلٖ مِّنَ ٱلۡغَمَامِ﴾[البقرة: ۲۱۰] .
«آیا انتظار دارند که خدا و فرشتگان در سایهبانهای ابر به سوی ایشان بیایند».
﴿فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡ﴾[آلعمران: ۱۱] .
«پس خدا آنان را به کیفر گناهانشان گرفت».
﴿وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓۚ﴾[الحج: ۶۵] .
«آسمان را نگاه میدارد و نمیگذارد بر زمین فرو بیفتد مگر او اجازه دهد».
﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ﴾[البروج: ۱۲] .
«بیگمان پروردگارت یورش و تاخت بردن و در هم کوبیدن و به کیفر رساندنش سخت و شدید است».
﴿يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ﴾[البقرة: ۱۸۵] .
«خداوند آسایش شما را میخواهد و خواهان زحمت (دشواری) شما نیست».
و نبی گرامی صمیفرماید:
«ينزل ربنا الي السماء الدنيا» [۱۳] .
ما خداوند متعال را همانگونه که در نصوص آمده به این اوصاف متصف میکنیم ولی این اوصاف را اسماء خدا قرار نمیدهیم، برای مثال نمیگوییم: خداوند دارای اسمائی مانند: جائی و آتی و آخذ و ممسک و باطش و مرید و نازل و امثال آن است، هرچند از آنها خبر داده و ذات باری را به آن متصف میکنیم.
[۱۳] بخاری، کتاب التهجد: ۱۱۴۵، مسلم، کتاب صلاة الـمسافرین: ۷۵۸، ۱۶۸.