اسماء و صفات خداوند متعال

فهرست کتاب

قاعده دوم: دایره صفات واسع‌تر از دایره اسماء است

قاعده دوم: دایره صفات واسع‌تر از دایره اسماء است

زیرا هر اسمی، در برگیرنده‌ی صفتی است، چنان‌که در قاعده سوم در بحث اسماء به آن اشاره کردیم، و بعضی از صفات متعلق به افعال خدا است و افعال خدای متعال هم‌چون اقوالش پایان‌ناپذیر است. خداوند می‌فرماید:

﴿وَلَوۡ أَنَّمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ مِن شَجَرَةٍ أَقۡلَٰمٞ وَٱلۡبَحۡرُ يَمُدُّهُۥ مِنۢ بَعۡدِهِۦ سَبۡعَةُ أَبۡحُرٖ مَّا نَفِدَتۡ كَلِمَٰتُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ[لقمان: ۲۷] .

«و اگر همه درختانی که روی زمین هستند قلم شوند و دریا برای آن مرکب گردد و هفت دریا کمک این دریا شود کلمات خدا پایان نمی‌گیرد، همانا خداوند عزیز و حکیم است».

از جمله صفات خداوند متعال مجیی‌ء و اتیان و أخذ و امساک و بطش و دیگر صفاتی است که خارج از حد و حصر می‌باشند. خداوند می‌فرماید:

﴿وَجَآءَ رَبُّكَ[الفجر: ۲۲] .

«و پروردگارت آمد».

﴿هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن يَأۡتِيَهُمُ ٱللَّهُ فِي ظُلَلٖ مِّنَ ٱلۡغَمَامِ[البقرة: ۲۱۰] .

«آیا انتظار دارند که خدا و فرشتگان در سایه‌بان‌های ابر به سوی ایشان بیایند».

﴿فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡ[آل‌عمران: ۱۱] .

«پس خدا آنان را به کیفر گناهانشان گرفت».

﴿وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓۚ[الحج: ۶۵] .

«آسمان را نگاه می‌دارد و نمی‌گذارد بر زمین فرو بیفتد مگر او اجازه دهد».

﴿إِنَّ بَطۡشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ[البروج: ۱۲] .

«بی‌گمان پروردگارت یورش و تاخت بردن و در هم کوبیدن و به کیفر رساندنش سخت و شدید است».

﴿يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ[البقرة: ۱۸۵] .

«خداوند آسایش شما را می‌خواهد و خواهان زحمت (دشواری) شما نیست».

و نبی گرامی صمی‌فرماید:

«ينزل ربنا الي السماء الدنيا» [۱۳] .

ما خداوند متعال را همان‌گونه که در نصوص آمده به این اوصاف متصف می‌کنیم ولی این اوصاف را اسماء خدا قرار نمی‌دهیم، برای مثال نمی‌گوییم: خداوند دارای اسمائی مانند: جائی و آتی و آخذ و ممسک و باطش و مرید و نازل و امثال آن است، هرچند از آنها خبر داده و ذات باری را به آن متصف می‌کنیم.

[۱۳] بخاری، کتاب التهجد: ۱۱۴۵، مسلم، کتاب صلاة الـمسافرین: ۷۵۸، ۱۶۸.