فصل دوازدهم: نماز شخص مقیم، پشت سر شخص مسافر درست است

شخص مقیم باید بعد از سلام دادن شخص مسلمان نمازش را به صورت تمام بخواند، بخاطر ورود آثار، روایات و اجماع علما در این باره [۱۴۴]، امام ابن قدامه /می‌فرماید: «اجماع اهل علم بر این قرار گرفته، اگر شخص مقیم به شخص مسافری اقتدا کرد و شخص مسافر بعد از انجام دو رکعت سلام داد شخص مقیم باید بلند شود و دو رکعت دیگر نمازش را تمام کند» [۱۴۵].

از عمربن خطاب سروایت است که، هر گاه به مکه می‌رفت، برای اهل مکه دو رکعت پیشنمازی می‌کرد و سپس می‌گفت: «ای اهل مکه نمازتان را تمام کنید، چون ما قومی مسافر هستیم» [۱۴۶].

پس از این روایت معلوم می‌شود که، اگر شخص مقیم پشت سر شخص مسافر نمازهای فرض ـ ظهر، عصر، عشاء ـ را خواند، لازم است پس از سلام دادن شخص مسافر بلند شوند و دو رکعت دیگرش را تمام کند. اما اگر شخص مقیم نماز فرض را خوانده بود و فقط خواست به خاطر فضیلت نماز جماعت به شخص مسافر اقتدا کند در این حالت می‌تواند مثل شخص مسافر دو رکعت نماز بخواند و سلام دهد، چون به عنوان نماز سنت برایش محسوب می‌شود [۱۴٧].

اما اگر شخص مسافر برای عده‌ای مقیم امامت کرد و نمازشان را به طور تمام خواند، در این حالت نماز درست است، ولی شخص مسافر با عمل افضل‌تر ـ قصر کردن نماز ـ مخالفت کرده است [۱۴۸].

[۱۴۴] از عمران سروایت مرفوعی است که: «پیامبر صزمان فتح مکه ۱۸ شب ماندگار شد و امامت مردم را می‌کرد و به غیر از نماز مغرب، نمازهای دیگر را ۲ رکعت، ۲ رکعت می‌خواند، سپس می‌گفت: ای اهل مکه برخیزید و ۲ رکعت بعدی را بخوانید ما در سفر هستیم». لفظ احمد (۴/۴۳۰)، ابوداود (۱۲۲٩). لفظ ابوداود: «ای اهل شهر نماز را ۴رکعت بخوانید، ما در سفر هستیم» در سندش علی‌بن زید بن جدعان وجود دارد، ضعیف است. شوکانی می‌گوید: (ترمذی حدیثش (۵۴۵) را حسن دانسته است). نیل الأوطار (۲/۴۰۲). [۱۴۵] المغنی (۳/۱۴۶)، نیل الأوطار، شوکانی (۲/۴۰۳). [۱۴۶] مالک در موطأ به صورت موقوف آورده (۱/۱۴٩)، حدیث (۱٩). شوکانی در نیل الأوطار (۲/۴۰۲) گفته: «و روایت عمر، رجال سندش، از پیشوایان قابل اعتمادند». [۱۴٧] مجموع الفتاوی و مقالات متنوعة، ابن باز (۱۲/۲۵٩-۲۶۱). [۱۴۸] المغنی، ابن قدامه (۳/۱۴۶)، مجموع الفتاوی، ابن باز (۱۲/۲۶۰). و عثمان سدر سال‌های آخر خلافتش در حج نماز را برای مردم تمام می‌خواند. و از عایشه لنیز ثابت شده که نمازهایش را در سفر کامل می‌خواند، و می‌گفت: بر او هیچ سختی ندارد پس اشکالی ندارد مسافر نمازش را کامل بخواند. ولی بهتر آن عملی است که پیامبر صانجام داده چون او معلم و قانون‌گذار است. مجموع الفتاوی، ابن باز (۱۲/۲۶۰) و حدیث عثمان در صحیح مسلم (۶٩۴-۶٩۵).