پارهی از آيات و احاديث دال بر حرمت غيبت
خداوند متعال میفرماید:
﴿وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٞ رَّحِيمٞ ١٢﴾[الحجرات: ۱۲].
«برخی از شما، از برخی دیگر غیبت نکنند؛ آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مردهی خود را بخورد؟ به یقین همهی شما، از مردهخواری بدتان میآید (و از آن بیزارید؛ غیبت نیز چنین است و از آن بپرهیزید و) از خدا بترسید؛ بیگمان خداوند، بس توبهپذیر و مهربان است».
ابن کثیر/در تفسیر این آیه میگوید: «خداوند، برای آنکه به شدت و با تأکید فراوان از غیبت منع نماید، غیبت کردن را به خوردن گوشت انسان مرده تشبیه کرده است. چنانکه میفرماید:
﴿أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ﴾[الحجرات: ۱۲].
«آیا هیچ یک از شما دوست دارد که برادر خد را بخورد؟ به یقین همهی شما، از مردهخورای بیزارید».
گویا میگوید: همانطور که از خوردن مردار بیزارید و از آن دوری میکنید، از غیبت نیز ببیزار و بدور باشید که به مراتب بدتر از مردهخواری است و عذاب و عقوبت سختی در پی دارد».
مطلب بن عبدالله میگوید: رسولخدا ج فرمود: «الغيبة: أن يذكر الرجل بما فيه من خلفه!» [۱]«غیبت یعنی اینکه ویژگیهای فردی، پشت سر او گفته شود».
همچنین ابوهریره س میگوید: رسولخدا ج فرمود: «أتدرون ما الغيبه؟» قالوا: الله ورسوله أعلم. قال:«ذكرك أخاك بما يكره» [۲]. یعنی: «آیا میدانید غیبت چیست؟ آنها عرض کردند: خدا و رسول او آگاهترند. آن حضرت ج فرمود: (غیبت) یعنی اینکه در مورد برادرت چیزی بگویی که او را ناخوشایند باشد (و دوست نداشته باشد چنین سخنی در غیاب وی گفته شود)».
ابوبرزه اسلمی و براء بن عازب نیز روایت میکنند که رسولخدا ج فرموده است: «يا معشر من آمن بلسانه ولم يدخل الإيمان قلبه! لا تغتابوا المسلمين ولا تتبعوا عوراتهم فإنه من اتّبع عوراتهم تتبع الله عورته ومن تتبع الله عورته يفضحه ولو في جوف بيته» [۳]. یعنی «ای کسانی که با زبان اظهار ایمان نمودهاید، اما هنوز ایمان در قلبهایتان رسوخ نکرده است! از غیبت کردن مسلمانان بپرهیزید و در پی عیوبشان برنیایید. همانا آنکه در پی عیوب مسلمانان برآید، هر آیینه خداوند در پی عیوب او برخواهد آمد و آنکه خداوند در پی عیوبش برآید، بیتردید رسوایش خواهد نمود، هر چند درون (چهاردیواری) خانهاش باشد».
در نتیجه غیبت، یعنی بازگو کردن ویژگیهایی از افراد که آنان راضی نیستند آن ویژگیها، در غیاب آنها بازگو شود.
[۱] نک: زوائد الجامع، سیوطی به نقل از روایت الخرائطی در (مساوی الأخلاق) و «الصحیحة» (۱۹۹۲). این روایت را امام مالک نیز به طور مرسل روایت کرده است. [۲] مسلم (۲۵۸۹). [۳] ابوداود (۴۰۸۳) و ابن حبان و .... علامه آلبانی در «غایة المرام (۴۲۰)» این حدیث را حسن دانسته و در کتاب صحیح الترغیب و الترهیب (۲۳۴۰) حدیث مذکور را «حسن صحیح» دانسته است.