غيبت كردن با غير زبان

در مباحث گذشته اصل را بر این گذاشته بودیم که غیبت به وسیله‌ی زبان صورت می‌گیرد، اما باید بدانیم که غیبت کردن با سایر اعضای بدن نیز امکان‌پذیر است.

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿وَيۡلٞ لِّكُلِّ هُمَزَةٖ لُّمَزَةٍ ١﴾[الهمزة: ۱] [۶۹].

«وای به حال هر که عیبجو و طعنه‌زن باشد».

عایشه‌ی صدیقهلمی‌گوید: به رسول‌خدا ج گفتم: «ای رسول‌خدا! (به عنوان نقص) صفیه را همین بس که چنین و چنان است (یعنی کوتاه قد است)». آنحضرت ج فرمود: «لقد قلت كلمة لو مزجت بماء البحر لمزجته». یعنی «(ای عایشه!) چنان سخنی را بر زبان آوردی که اگر دریا بدان آغشته گردد، هرآیینه (گناه آن) دریا را دربرخواهد گرفت».

همچنین عایشهلمی‌گوید: (باری) ادای کسی را درآوردم و (با انجام حرکات مخصوصی از وی غیبت نمودم). آن حضرت ج فرمود: «ما أحبّ أنّي حكيت إنساناً وأنّ لي كذا وكذا» [۷۰]یعنی «دوست ندارم حتی در قبال ثروت زیاد، با درآوردن ادای کسی غیبتش را بکنم» [۷۱].

امام نووی/می‌گوید: «… سایر کارها همچون راه رفتن مثل یک فرد خاص که به منظور در آوردن ادایش و یا غیبت کردن انجام پذیرد، غیبت و بلکه بدتر از غیبت می‌باشد؛ زیرا با این کار ویژگی یک شخص به وضوح به نمایش گذاشته می‌شود و این امر، برای کسی که غیبتش شده، بسیار ناگوار است» [۷۲].

اینک باید آنان که با درآوردن ادای دیگران در نوع راه رفتن و خوردن و شیوه‌ی سخن گفتن، آنها را به مسخره می‌گیرند، تقوای الهی پیشه سازند و از خدا بترسند.

مصیبت ناگوارتر و تلخ‌تری که امروزه مرسوم شده، این است که فیلمهایی کمدی و طنز ساخته می‌شود و بازیگر برای خنداندن و شاد کردن مردم، ادای افراد خاصی را در می‌آورد؛ این افراد با ساختن چنین فیلمهایی و بازی کردن در آنها، به پیامد ناگوار و سرانجام خطرناک آن نمی‌اندیشند. بی‌تردید اینگونه فیلمها بر نسل اسلامی تأثیر می‌گذارد و سبب می‌شود افرادی نالایق در جامعه رشد یابند که کارشان، مسخره کردن این و آن و گفتن سخنان بیهوده باشد و به معضلات و نیازهای امت (اسلامی)، هیچ توجهی نکنند.

جای بسی تأسف است که اینگونه فیلمها در مراکزی چون سینما به نمایش گذاشته می‌شود و یا به وسیله‌ی دستگاه‌هایی چون تلویزیون، ویدئو و کامپیوتر در حد وسیعی نشر و پخش می‌گردد. خداوند ما را به راه راست رهنمود گردد.

[۶۹] در بیان مفهوم (همزه و لمزه) ابن کثیر در تفسیر خود هماز را مسخره‌کننده با گفتار و لماز را مسخره‌کنند با کردار و افعال خویش معنی کرده و ابن عباس س گفته: همزه و لمزه هر طعنه‌زننده و عیبجویی را گویند. ربیع بن انس معتقد است همزه، عبارتست از مسخره کردن فردی در روبرویش و لمزه آن است که پشت سر وی صورت پذیرد. مجاهد/می‌گوید: همزه (تمسخری) است که با دست و چشم انجام شود و لمزه آن است که با زبان صورت گیرد. [۷۰] ابوداود (۴۰۸۰) و غیره. علامه آلبانی در «غایة المرام» (۴۲۸) این حدیث را صحیح دانسته است. [۷۱] منظور این است که پیامبرجمی‌فرماید: «حتی اگر ثروتهای دنیایی را به من ببخشند، حاضر نخواهم شد که از کسی بدگویی و غیبت کنم. (مترجم). [۷۲] نک: «الزواجد»، ابن حجر هیثمی، (۲/۱۷).