۴- شیخ صدوق

«عمـاد الملة والدين رئيس المحدثين أبوجعفر الثاني محمد بن الشيخ المعتمد الفقيه النبيه أبى‌الحسن علي بن الحسين بن موسى بن بابويه المشتهر بالشيخ الصدوق». امر آن جناب در علم و عدالت و فهم و نبالت و فقه و جلالت و ثقه و حسن حالت و کثرت تصنیف و جودت تالیف روشن‌تر از آن است که محتاج بیان و آوردن أدله و برهان باشد. مشهور است که حضرتش به دعای امام متولد شده و در سال ۳۸۱ﻫ . ق. فوت نموده است. جنابش مؤلف کتاب «مَن لا یحضره الفقیه» است که دوّمین کتاب از کتب اربعه‌ی شیعه محسوب می‌شود و همین کتاب است که او خود آن را بین خود و خدا حجت دانسته است.

در این کتاب که کتابی فقهی آن بزرگوار و مدرک مهم شیعه در اعصار و امصار است در موضوع خمس فقط بیست حدیث آورده است که در هیچ کدام آنها أبداً سخنی از أرباح مکاسب و خمس تجارت و درآمد روزانه نیست مگر در حدیث ۱۶ که از احادیث تحلیلیه است والبته احادیث تحلیلیه بسیار است و در آنها أئمه†خمس را بر شیعیان تحلیل فرموده‌اند، بقیه‌ی احادیث «مَن لا یحضر» مربوط به خمس غنائم و معادن و کنز است که در حقیقت زکات معادن و غوص و کنز است که باید یک پنجم آن داده شود. و در سایر کتب این بزرگوار چیزی در موضوع خمس نیست مگر در «علل الشرائع» که در آن نیز احادیث تحلیلیه را (در ج۲، ص۶۵، چاپ قم) آورده است. پس از نظر این جناب خمس ارباح مکاسب در زمان غیبت تحلیل شده است.