۸- تربیت بر تحمل سختی و مشقت
عشق به زیارت خانه خدا چون عقابی بلند پرواز حاجی را از بین لذت‌های زندگی، آرامش و راحت طلبی، پوشاک‌های زیبا و رخت خواب گرم و نرم، و ناز خریداران خانواده و فامیل، غذاهای رنگارنگ، مرکب‌های تیزرو و خانه گشاد و خلاصه همه انواع نعمت‌ها و لذت‌های دنیوی برگرفته، به فضایی بکلی دیگر هدایت میکند، فضایی که انتهای آن پروردگار است و آرامش و لذت سعادت.
لباسش در سردی و گرمی روزگار؛ دو تکه پارچه، ممنوعیت از عطر و ادکلن و صابون و شامپوهای خوشبو، با موهای ژولیده و ناخن‌های دراز، در فضایی از مردمان که چون موریان در حرکتند. ازدحام و ترافیک بیمانند وسائل نقلیه، نه آب و غذای درستی و نه پوشاک مناسبی. هر چند افتاده و ضعیف باشی هر لحظه افتادهتر و ناتوانتر از خود را نظاره میکنی. در این جو سختی و مشقت فرموده رسول هدایت هم جلوی دیدگانت میدرخشد: «لا یؤمن أحدكم حتی یحب لأخیه ما یحب لنفسه». ایمان هیچ یک از شما به کمال نمیرسد مگر اینکه دوست داشته باشد برای برادر همنوعش هر آنچه برای خود میپسندد.
حاجی در یک تربیتگاه عملی درک میکند؛ لذت زندگی در لباس‌های پر زرق و برق، خانه مرفه، اتاق خواب شاهانه، فرش نرم، غذاهای رنگارنگ نیست، لذت واقعی زندگی در پاک کردن اشکی از گونههای یتیمی حیران، زدودن آهی از دل بیوهزنی ناتوان، و رسیدن به زیر دستان نادار است.