۱۰- تربیت وجدان
چوب و عصای حکومت با زور چماق تنها میتواند منافق صفتان دو روی تربیت کند. آنچه جامعه را میتواند بر پاکی و طهارت بسازد؛ وجدان بیدار و ضمیر زنده است.
در مدرسه حج زن و مرد در طواف، سعی، عرفات، رمی جمرات و سایر مناسک در کنار هم در حرکتند، ملیون‌ها چشم تنها با مهار ضمیر شیفته حق و پرهیزکاری و غرق در تقوا و پاکدامنی از چشم چرانی مهار میشوند. فرصت دزدی، چپاول و دست درازی به مال دیگران مهیا است. و آنچه همه را از همدیگر در امان نگه داشته پلیس و قانون نیست، وجدان بیدار و ضمیر خدا دوست است.
حاجی با این تربیت نوین بر احترام آزادی دیگران، و درک مرز و حدود آزاد‌ی‌های خود، چون شمع هدایتی در جامعه تاریک وجدان آدمیت را بسوی احترام محدوده دیگران و عدم تجاوز مرزهای شخصی راهنمایی میکند.