فلسفه خلقت انسان چیست؟!
یک پرسش طبیعی مطرح می‌کنیم و پاسخ آن را از قرآن کریم می‌پرسیم. حکمت و فلسفه آفرینش انسان چیست؟ براستی چرا خداوند انسان را در این جهان آفریده؟ چه انگیزه سبب شده؟ و چه هدفی را دنبال می‌کند؟ آنگونه که قرآن کریم منشور زندگی به ما پاسخ می‌دهد در پرتو ویژگی‌هایی که انسان از سایر مخلوقات دارد مانند دارا بودن عقل، و برتری بر سایر مخلوقات و قدرت و توان تسخیر کائنات به نفع خویش، فلسفه آفرینش انسان پرستش خداوند متعال است، آری خدا پرستی و یکتاپرستی، لذا فرموده: ﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾[الذاریات: ۵۶]. «و من نیافریدم انسان‌ها و جن‌ها را مگر برای این که خاص مرا بپرستند»، خیلی مهم است که انسان این مقصود آفرینش را درک کند، و بداند که وجود او در این جهان هستی نه برای امام است و نه حتی برای پیامبرص بلکه برای این که در برابر این همه نعمت بی‌شماری که خداوند به او عنایت فرموده بهترین داشته و سرمایه خود را و بهترین ثمره دل که کرنش و نیایش و پرستش لوازم آن است فقط برای خداوند متعال و یکتا انجام دهد، آری تنها برای او، بدون هیچگونه مشارکتی از غیر او حتی اگر نزدیک‌ترین دوستانش باشند که آن‌ها نیز بنده و مطیع و فرمانبردار اویند، پس هدف خلقت و فلسفه و آفرینش نه تنها خدا پرستی که یکتاپرستی است، نه به عنوان یک عمل اختیاری، خیر، به عنوان تنها وظیفۀ مسئولیت اساسی و سپس امتحانی بزرگ که مسیر و سرنوشت آینده انسان را تعیین می‌کند، پس انسان باید اگر عاقل باشد بداند و از خود بپرسد که وجود او در این جهان چه معنی دارد؟ آیا ممکن است عبث و بی‌فایده باشد؟ خیر قرآن کریم قبلا این توهمات را نفی کرده و گوش انسان را باز نموده و عقل و هوش او را متوجه حقیقت کرده است ﴿أَفَحَسِبۡتُمۡ أَنَّمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ عَبَثٗا وَأَنَّكُمۡ إِلَيۡنَا لَا تُرۡجَعُونَ ١١٥﴾[المؤمنون: ۱۱۵]. «آیا پنداشتید که ما شما را بیهوده آفریدهایم و شما به سوى ما بازگردانده نمىشوید؟».
پس خداوند بیان کرد که انسان را عبث و بی‌فایده نیافریده، این از‌شان خداوند یکتا و حکیم و مدبر و متکبر بعید است، در این آیه کریمه‌ای که آوردیم شما دقت کنید که خداوند با چه غرور و تکبر منحصر به ذات یگانه است چگونه این عیب و نقص را از خود دفع می‌کند، که اگر تصور می‌کنید شما را بی‌فایده آفریده ام و بسوی من باز نخواهید گشت چنین چیزی خلاف الله تعالی است ذاتی که ملک و پادشاه حقیقی و صاحب عرش کریم است، تهدید را هم ملاحظه کنید که اگر حواستان را جمع نکردید و با الله یگانه، إله و کارساز و مشکل گشای دیگری را خواندید که قطعا دلیل و برهان ندارید بدانید که نزد پروردگار أحکم الحاکمین باید حساب پس بدهید، اینرا هم بدانید که غیر خدا را معبود و إله گرفتن معادل کفر است و کافر هرگز رستگار نخواهد شد ﴿إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلۡكَٰفِرُونَ ١١٧﴾[المؤمنون: ۱۱۷]. این همه تهدید چرا؟ زیرا کسی که مرتکب چنین شرک بزرگی شود فلسفه آفرینش خود را نادیده انگاشته و چنین کار نابخردانه‌ای منافی و مناقض حکمت عظیم خداوند است، پس کسی که به خود جرأت می‌دهد که مرتکب شرک گردد گویا با زبان حال می‌گوید: من بی‌فایده و بی‌هدف آفریده شده‌ام.
خداوند این موضوع را در جاهای مختلف قرآن کریم توضیح می‌دهد، ﴿حمٓ ١ تَنزِيلُ ٱلۡكِتَٰبِ مِنَ ٱللَّهِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَكِيمِ ٢ مَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَأَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَمَّآ أُنذِرُواْ مُعۡرِضُونَ ٣ قُلۡ أَرَءَيۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ لَهُمۡ شِرۡكٞ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِۖ ٱئۡتُونِي بِكِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ هَٰذَآ أَوۡ أَثَٰرَةٖ مِّنۡ عِلۡمٍ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ ٤﴾[الأحقاف: ۱-۴]. «(حا. میم). فرو فرستادن [این] کتاب از [سوى] خداوند پیروزمند فرزانه است. آسمان‌ها و زمین و آنچه را که بین آن‌هاست جز به حق و میعادى معین نیافریدهایم. و کافران از آنچه هشدار یافتند رویگردانند. بگو: آیا نگریستهاید به آنچه که بهجاى خداوند [به نیایش] مىخوانید؟ به من بنمایید چه چیز از زمین را آفریدهاند یا اینکه آنان در [آفرینش] آسمان‌ها شرکتى دارند؟ اگر راستگویید کتابى پیش از این یا بازماندهاى از دانش [پیشینیان] را براى من بیاورید».
پس خداوند بیان می‌کند که مخلوقات را جز برای اظهار حق نیافریده است پس تنها هدف زندگی بشر پرستش ذاتی است که او یگانه خالق و مالک و مدبر و پروردگار و یگانه إله و کارساز و مشکل گشای جهان است و کسی که غیر این ذات متعال و یکتا هرکس دیگری را چه مستقلا و چه به عنوان شریک با خداوند بپرستد راه باطل را در پیش گرفته و فلسفه آفرینش خود را فراموش کرده است. مورد دیگری را ملاحظه کنید: ﴿إِنَّ رَبَّكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ يُدَبِّرُ ٱلۡأَمۡرَۖ مَا مِن شَفِيعٍ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ إِذۡنِهِۦۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡ فَٱعۡبُدُوهُۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ٣﴾[یونس: ۳]. «پروردگار شما خدایى است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید، آن گاه بر عرش استیلا یافت. [او] کار [هستى] را تدبیر مىکند. هیچ شفاعت کنندهاى مگر پس از اجازه او نیست، این است خداوند، پروردگارتان. او را بندگى کنید. آیا پند نمىپذیرید؟». پس مدبر و اداره‌کننده آسمان‌ها و زمین و تمام کائنات همان ذاتی است که آفریننده این مخلوقات است، و طبیعی است که چنین ذات قادر و توانا و شنوا و دانایی که خالق و مدبر و پروردگار تمام جهان است تنها و تنها او شایستگی دارد که پرستیده شود بلکه به یکتایی پرستیده شود، و غیر او هرکس دیگر در هر جا جایگاه و مقامی باشد جز بنده و فرمانبردار ذات یگانه او نمی‌تواند باشد أعم از فرشتگان و پیامبران و اولیاء و صالحان که سلام و درود رحمت بیکران خداوند بر همه آنان باد.