مقدمه‌ی مترجم
الحمد لله رب العالـمین وصلوات الله وسلامه علی خاتم النبیین محمد بن عبدالله ج.
این کتاب، ترجمه‌ی ۲۳ نوع از انواع علوم حدیث، از کتاب مشهور «مقدمه‌ی ابن صلاح شاهره‌زوری» است و در بر گیرنده‌ی مفاهیم اساسی مورد نیاز برای دانشجوی محقق در علم حدیث و در راستای فهم آن می‌باشد. خود «مقدمه»، شامل ۶۵ نوع از انواع علوم حدیث است که سه بخش اصلی آن شامل صحیح، حسن و ضعیف می‌باشد و نوع اول و دوم و سوم کتاب «مقدمه» به آن اختصاص داده شده است و از نوع سوم تا شصت و پنجم، شامل شاخه‌ها و شعبه‌های فرعی علم حدیث می‌باشد.
این کتاب به دلیل خصوصیات و ویژگی‌هایی که دارد، همواره مورد توجه علمای حدیث و اساتید فن قرار گرفته است، و در واقع منهج علم حدیث پس از «ابن صلاح»، متبع و متأثر از مقدمه و تقسیم‌بندی‌های آن بوده است. در مورد خصوصیات ممتاز این اثر با ارزش و بدیع، قلمفرسایی شده است، اما به نظر من آنچه که بیش‌تر نمود دارد این دو مورد است:
۱- نظام دادن به علم حدیث و روی آوردن به مباحث و تعاریف آن به طور جامع و دقیق.
۲- عرضه کردن علم حدیث به طریق کاربردی و آرام کردن سیل خروشان اجتهادهای غیر علمی در حدیث‌شناسی.
در طول تاریخ بر این کتاب شرح‌های بسیاری نوشته شده است. علاوه بر شرح، بعضی علما مطالب کتاب را به طور مختصر ارائه داده و کسانی بر کتاب تعلیق و توضیح و یا انتقادهایی نوشته‌اند.
از جمله کسانی که بر موارد عمده و سؤال برانگیز «مقدمه»، مباحثی را ارائه کرده ابن حجر عسقلانی [۱]است. کتاب او در واقع به تأسی از کتاب استادش، حافظ عراقی [۲]، نگاشته شده است و آن را «النکت علی کتاب ابن صلاح» نامگذاری کرده است.
کتاب مقدمه در موارد متعددی نیاز به تبیین و توضیح دارد و به همین دلیل در پایان کار ترجمه، ناخواسته تصمیم گرفتم در پاورقی کتاب، مطالبی را به ترجمه اضافه کنم و در آن بیش‌تر از کتاب گرانقدر «النکت علی کتاب ابن صلاح» اثر استاد برجسته، ابن حجر عسقلانی، استفاده نموده‌ام.
خصوصیات این ترجمه را می‌توان در سه مورد زیر خلاصه کرد:
۱- تلاش در جهت ارائه‌ی ترجمه‌ای با ادبیات ساده و مخاطبان ترجمه، دانشجویان مبتدی علم حدیث می‌باشند.
۲- تلاش در بیان مفاهیم عمیق مورد نظر نویسنده و در عین حال خارج نشدن از جمله بندی‌های او.
۳- افزودن پاورقی بر بسیاری از مطالب کتاب. تعلیقی که در پاورقی آمده است مطالبی است که از طرف مترجم و با رعایت امانت در ذکر مراجع اضافه شده است و در راستای فهم مطالب کتاب و پربارتر کردن مفاهیم آن آورده شده است، و شامل نکات و توضیح موارد مبهم و استفاده از نظرها و گاهی انتقاد علما در مورد مطالب کتاب می‌باشد.
در ذکر مراجع از دو نوع علامت اختصاری استفاده کرده‌ام:
۱- «ق» که به معنای «اقتباس از» می‌باشد، مثلاً ق. النکت. یعنی: «با اقتباس از کتاب النکت». و مطالبی که با اقتباس ذکر شده صرفاً به خاطر پرهیز از اطاله‌ی کلام و طولانی نشدن مباحث بوده است؛ چرا که ابن حجر، نکات خود را در بسیاری موارد، بسط داده و آوردن تمامی مطالب ایشان بر حجم کتاب می‌افزود و به همین دلیل تصمیم گرفتم در چنین مواردی به مفاهیم مطالب و موارد اساسی و یا مهم و یا نتیجه‌گیری‌ها اکتفا کنم، هر چند که سعی کرده‌ام از مدار مباحث خارج نشوم. و در مواردی دیگر از علامت اختصاری «ر. ک» استفاده کرده‌ام و این نیز به معنای «رجوع کنید» می‌باشد. در این موارد سعی شده است عیناً مطالب کتاب نقل شود و [جز مواردی نادر و تغییراتی اندک] مطالب مطابق با اصل کتاب می‌باشد و حالت ویرایش دارد.
آوردن این تعلیق‌ها به همراه مطالب توفیقی بود که سبب شد این ترجمه بسیار پربار و پرثمر گردد تا جایی که می‌توان ادعا کرد ترجمه‌ی کتاب به همراه تعلیق‌ها در هر نوعی (از انواع علوم حدیث) سبب شده تا مطالب بسیار واضح و جامع ارائه گردد و همین خود سبب می‌شود تا دانشجو را پس از مطالعه‌ی مطالب سیراب برگرداند.
«والحمدلله والمنة»
[۱] احمد بن علی بن محمد بن علی بن محمود بن احمد بن احمد، شیخ الاسلام، علم الاعلام، امیر المؤمنین در حدیث، حافظ زمان، مشهور به ابن حجر عسقلانی است. کنیه‌ی او ابوالفضل و لقبش شهاب الدین است. اجداد ابن حجر در روستای عسقلان فلسطین بوده‌اند. ایشان در مصر قدیم و درسال ۷۷۳ هجری متولد شده و ۸۰ سال زیسته است. [۲] عبدالرحیم بن الحسین بن عبدالرحمن، ابوالفضل، زین الدین، معروف به حافظ عراقی است. ایشان از بزرگان حفاظ حدیث بوده است. حافظ عراقی اصالتاً کرد و در رازنان از توابع اربیل عراق متولد شده است. در کودکی به همراه پدرش به مصر رفت. ایشان از اساتید برجسته‌ی ابن حجر عسقلانی بوده است. حافظ عراقی تعلیقی را به نام «التقیید والإیضاح» بر «مقدمه‌ی ابن صلاح» نوشته است و ابن حجر کتاب «النکت» را به الهام از آن نگاشته است.