أذکار شبانه روزی

۱- «اللَّهُمَّ بِكَ نُصْبِحُ، وَبِكَ نُمْسِي، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ النُّشُورُ». در صبح، و در شب کلمه «الـمصیر» به جای «النشور» خوانده می‌شود. «خدایا به فضل و رحمت تو به صبح داخل شدیم و از فضل و کرمت به شامگاهان رسیدیم و از عنایتت زنده می‌مانیم و در پناه تو می‌میریم و به سوی توست بازگشت ما و زندگی پس از مرگ ما، بام و شام ما و زندگی و مرگ ما و رستاخیز ما همه در دست توست – این را بامداد بگویید و شامگاهان به جای (وإلیك النشور) بگوید (وإلیك اـلمصیر)».

۲- «أصْبَحْنا وأصْبَحَ المُلْكُ لِلَّهِﻷ، وَالحَمْدُ لِلَّهِ، وَالكِبْرِياءُ لِلَّهِ، وَالعَظَمَةُ لِلَّهِ، وَالخَلْقُ وَالأمْرُ وَاللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَما سَكَنَ فِيهما لِلَّهِ». «ما اکنون در بامداد هستیم و کائنات همه به فرمان خدا به بامداد داخل شده اند، بامداد ما و کائنات همه برای خدا است و به فرمان او است، و ستایش‌ها همه برای خدا است و بزرگی برای خدا است و عظمت برای خدا است، و عالم خلق و عالم امر همه برای او است و شب و روز و آنچه در شب و روز آرام گیرد برای خدا است».

۳- «اللَّهُمَّ إِنِّي أَصْبَحْتُ أَشْهَدُ حَمَلَةَ عَرْشِكَ وَمَلائِكَتَكَ وَجَميعَ خَلْقِكَ، إِنَّكَ أَنْتَ اللهُ لاَ إِلَه إِلاّ أَنْتَ، وَحْدَكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَرَسُولُكَ». «خدایا من صبح کردم در حالی که تو را گواه می‌گیرم و نگهبانان عرش تو را گواه می‌گیرم و همه مخلوقان تو را گواه می‌گیرم که تو خدای یکتا الله هستی و نیست غیر تو معبودی به حق، تو یکتای تنها هستی که هیچ شریکی برای تو نیست، و همه را گواه می‌گیرم که سرور مخلوقان تو سیدنا محمد بندة تو و پیغمبر تو است».

(مؤمن در هر بامداد خدا و بردارندگان عرش خدا و فرشتگان خدا و همه مخلوقان را گواه می‌گیرد که او بر توحید خالص استوار است تا این گواهی در روز قیامت به کارش آید و همه بر توحید و ایمان او به وحدانیت خدا و به رسالت خاتم الأنبیا گواهی دهند تا در آن روز از ناجیان باشد).

۴- «رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبّاً، وبِالإسْلاَمِ دِيناً، وَبِسَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صلى الله عليه وسلم نَبِيَّاً وَرَسُولاً». سه مرتبه. «راضی و خشنودم به الله در پروردگاری و راضی و خشنودم به اسلام در دینداری و راضی و خشنودم به محمدصدر پیغمبری و فرستادگی».

۵- ﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٢٨٥ لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَعَلَيۡهَا مَا ٱكۡتَسَبَتۡۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَيۡنَآ إِصۡرٗا كَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ ٢٨٦﴾[البقرة: ۲۸۵-۲۸۶]. «ایمان آورد پیغمبر خدا محمد مصطفی صبه آنچه از وحی بر او فرود آمد از پروردگارش، و مؤمنان همه ایمان آوردند به خدای یکتا و به ملائکه (فرشتگان خدا) و به کتاب‌های خدا و به پیغمبران خدا. ما مؤمنان پیرو اسلام مطیع فرمان خدا هستیم، همه فرشتگان را قبول داریم، همه کتاب‌های خدا را قبول داریم، همه پیغمبران خدا را قبول داریم، آن یهودیان و نصاری هستند که بعضی را قبول دارند و بعضی دیگر را قبول ندارند، یهود می‌گوید جبریل را قبول نداریم. نصاری برخلاف یهودند و هرکدام به راه خشم خدا و به راه گمراهی می‌روند. ما مؤمنان پیرو اسلام خدا را به یکتایی می‌شناسیم، هیچگاه برای خدا پسری نمی‌شناسیم، ما بر توحید خالص هستیم، ما گوش به فرمان خدا هستیم و مطیع فرمان او هستیم. خدایا آمرزش تو می‌خواهم ای پروردگار ما و به سوی تو است بازگشت ما. می‌خواهیم در روز بازگشت به سوی تو از سرافرازان به توحید باشیم و از محبوبان انبیاء و ملائکه. این را که می‌توانیم انجام می‌دهیم. خدایا بیش از طاقت‌مان بر ما واجب مگردان – خدا فرمود: خدا تکلیف نمی‌فرماید کسی را مگر آنچه در توان او است، برای هرکس است آنچه از خیر و خوبی که انجام داد، و به زیان هرکس است آنچه از بدی را انجام داد پروردگارا ما را مؤاخذه مفرما اگر فراموش کردیم و یا خطا نمودیم. ای پروردگار ما! بار سنگین بر دوش ما قرار مده آن چنانکه بر ملت‌های پیش از ما قرار دادی. ای پروردگار ما! بر ما آنچه را که توانایی تحمل آن را نداریم قرار مده، و از گناهان ما گذشت فرما و بیامرز ما را و ما را مورد رحمت قرار ده که تو یاری‌دهندة ما هستی، ما را پیروز گردان بر گروه کافران».

۶- ﴿فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَقُلۡ حَسۡبِيَ ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُۖ وَهُوَ رَبُّ ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡعَظِيمِ١٢٩﴾[التوبة: ۱۲۹]. هفت مرتبه. «اگر کافران رو گردانیدند و به تو ایمان نیاوردند، بگو کفایت من است خدای یکتایی که اعتماد من بر او است. نیست معبودی به حق مگر او، سبحانه وتعالی – امور خود را به او واگذاشتم و او صاحب عرش بزرگ است. مرا چه باک از مشتی کافر بی‌بهره از ایمان. حاکم در مستدرک از أبی گفت این آخرین آیه است که بر رسول اللهصنازل شد».

۷- ﴿فَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ حِينَ تُمۡسُونَ وَحِينَ تُصۡبِحُونَ ١٧ وَلَهُ ٱلۡحَمۡدُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَعَشِيّٗا وَحِينَ تُظۡهِرُونَ ١٨ يُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَيُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّ وَيُحۡيِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَاۚ وَكَذَٰلِكَ تُخۡرَجُونَ ١٩﴾[الروم: ۱۷-۱۹]. «تسبیح خدای بجا آورید شامگاهان، به خواندن نماز مغرب و عشاء، و تسبیح خدا بگویید بامدادان – به خواندن نماز صبح، و برای او است سبحانه وتعالی ستایش‌ها در آسمان‌ها و زمین، و تسبیح خدا بگویید در وقت عصر بخواندن نماز عصر و موقعی که در نیمروز داخل شدید، تسبیح خدا بگویید به خواندن نماز ظهر، (که در این نمازهای پنجگانه تسبیح و تهلیل و اظهار عبودیت و بندگی برای خدایی است که هرچه در آسمان‌ها و زمینند همه ستایش‌گوی او هستند. اوست تعالی که زنده را از مرده بیرون می‌آورد از زمین مرده و خشک به آب باران همه نوع گیاهان زنده می‌رویاند، و مرده را از زنده بیرون می‌آورد، از آب نطفه به ظاهر مرده انسانی رعنا بیرون آورد و از تخم بی‌حس و حرکت مرغی با پر و بال بیرون آورد، و زمین را بعد از خشکی زنده گرداند آنچنانکه نبات سرسبز و خرم از زمین مرده و خشک بیرون می‌آورد، مردگان شما را از قبرهای‌تان بیرون می‌آورد زنده و سالم».

خواندن سورۀ یس هر بامداد.

۸- «أَعُوذُ بِاللهِ السَّمِيْعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الَّرجِيْمِ». سه مرتبه. «پناه می‌برم به خدای یکتای شنوا و بینا از دیو نفرین شده».

۹- ﴿لَوۡ أَنزَلۡنَا هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ عَلَىٰ جَبَلٖ لَّرَأَيۡتَهُۥ خَٰشِعٗا مُّتَصَدِّعٗا مِّنۡ خَشۡيَةِ ٱللَّهِۚ وَتِلۡكَ ٱلۡأَمۡثَٰلُ نَضۡرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ ٢١ هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِۖ هُوَ ٱلرَّحۡمَٰنُ ٱلرَّحِيمُ ٢٢ هُوَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡقُدُّوسُ ٱلسَّلَٰمُ ٱلۡمُؤۡمِنُ ٱلۡمُهَيۡمِنُ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡجَبَّارُ ٱلۡمُتَكَبِّرُۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يُشۡرِكُونَ ٢٣ هُوَ ٱللَّهُ ٱلۡخَٰلِقُ ٱلۡبَارِئُ ٱلۡمُصَوِّرُۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ يُسَبِّحُ لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ٢٤﴾[الحشر: ۲۱-۲۴]. «اگر این قرآن را بر کوه فرود می‌آوردیم و در کوه عقل و تمییزی که در انسان است قرار می‌دادیم می‌دیدی که چگونه از هیبت قرآن فروتنی می‌کرد و از هم پاره پاره می‌شد. کوه در برابر عظمت خدا فرمانبردار و مطیع است و آدمی با این ناتوانی قدم در راه عصیان می‌نهد، در بین همه کائنات این انس و جن هستند که راه نافرمانی می‌گیرند و غیرشان همه مطیع و فرمانبردار، و این مثال‌ها که می‌آوریم برای مردم برای این است که با خود در عظمت پروردگار بیندیشند و ایمان آورند. او است خدای یکتا، نیست معبودی به حق مگر او سبحانه وتعالی، دانا به نهانی و آشکار است، او است بسیار بخشاینده بسیار مهربان. او است خدای یکتا که نیست معبودی به حق مگر او که پادشاه و دارندة همه چیز است، خدای بسیار پاک و مقدس که سلامتی از او است و نام او السلام است. امان‌دهنده و تصدیق‌فرمایندة پیغمبران خود است، مسلط و چیره بر همه و آگاه بر بندگان و اعمال‌شان، خدای پرعزت و شکوهمندی که مجبور فرمایندة کائنات است بر انجام فرمانش و جبران فرمایندة شکسته‌دلان، صاحب کبریا، و پاک است خدای یکتا از آنچه شریک خدا می‌سازند؛ او است خدای یکتای آفریدگار که از نیست به هست می‌نماید و صورت بندی می‌فرماید هریک از مخلوقات را به صورتی که شایستة آن مخلوقات است آفرید. برای او است – سبحانه وتعالی – بهترین نام‌ها. همة آنچه در آسمان و زمینند تسبیح‌گوی او تعالی هستند و او است خدای پرعزت پرحکمت، هرچه آفرید و هرچه را که از نیست به هست نمود در همه آثار عزت و علائم حکمت او تعالی مشاهده و محسوس است».

۱۰- [سورة] الإخلاص والـمعوذتین. سه مرتبه. سورة ﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ﴾و سورة ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ﴾و سورة ﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ﴾هرکدام را سه بار بخواند.

۱۱- «بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الأَرْضِ، وَلا فِي السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ». سه مرتبه. «به نام خدایی که با یادکردن نام او هیچ چیز از آنچه در آسمان و زمین است زیانی نرساند. سه ۳ بار».

۱۲- «أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ غَضَبِهِ، وَعِقَابِهِ، وَمَنْ شَرِّ عِبَادِهِ، وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ، وَأَنْ يَحْضُرُونَ». سه مرتبه. «پناه می‌برم به کلام خدا که کامل و تمام است از خشم و عقوبت او و از شر بندگانش و از شر وسوسه‌های نادرست که شیطان‌ها در دل انسان می‌آورند، و پناه می‌برم به کلمات خدا از این که شیطان‌ها در کارم حاضر شوند». سه بار.

۱۳ - «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الْعَظِيمَ الَّذِى لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَىَّ الْقَيُّومَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ». سه مرتبه. «طلب آمرزش می‌نمایم از خدای یکتای بسیار بزرگواری که نیست معبودی به حق مگر او، خدای همیشه زنده که مرگ و فنا به درگاهش راه ندارد».

خدای ایستادگی فرماینده به تدبیر همه مخلوقات، و توبه می‌کنم و انابه و رجوع می‌نمایم به درگاه او.

۱۴- إذا اتسع الوقت فقل:«سُبْحَانَ الله وَالْحَمْدُ لله وَلاَ إله إِلاَّ الله والله أَكْبَرُ». صد مرتبه. و اگر وقت گشایش داشته باشد صد بار بگوید به لفظ وارد که معنایش چنین است: تسبیح و تنزیه خدا می‌گویم و ستایش‌ها همه برای خدای یکتا می‌دانم، و نیست معبودی به حق به جز او، و خدا بزرگتر است و بزرگی او از تصور ما بیرون است و هرکه به خاطر آید خدا از او بزرگتر است که در برابر عظمت او همه حقیرند.

۱۵- «سُبْحَانَ اللّهِ وَبِحَمْدِهِ عَدَدَ خَلْقِهِ وَرِضَا نَفْسِهِ وَزِنَةَ عَرْشِهِ وَمِدَادَ كَلِمَاتِهِ». سه مرتبه. «تسبیح و تنزیه خدا می‌گویم و به حمد و سپاس او مشغولم، تسبیح و حمد او تعالی به شمار همه مخلوقات او، و شایستة رضای و خشنودی او و به وزن عرش او، و برابر مداد کلمات و نعمت‌های او»، سه بار. (این یک ارشاد و راهنمایی از سرور کائنات است که مؤمن با خود بیندیشد که شمار مخلوقات از چه قرار است، آیا در مقدور بشر هست که مؤمن با خود بیندیشد که شمار مخلوقات از چه قرار است، آیا در مقدور بشر هست که همین شمار مخلوقات را بدست آورد. اطباء می‌گویند که مغز بشری در هر فرد میلیارد سلول است، آیا کسی هست که بتواند با فارغ نشستن از اول تا آخر عمر فقط شمارة سلول‌های مغز همین افراد بشری که هم‌عصر او هستند آورد، می‌گوییم هر فرد مغز او نه شش میلیارد، شش میلیون است، آیا کسی هست که از اول عمر تا آخر عمر شمارة تک تک سلول‌های مغز بشر معاصر خود بشمارد عمرش به آخر می‌رسد و به جایی نمی‌رسد. آن وقت مورچه در دنیا، و قاعده اینست که هرچه ریزتر است شمارش بیشتر است تا برسد به میکروب و ویروس، آدمی محال است که شمار یکی از اینها را بداند، در حالی که خدا شمار اینها را می‌داند. خود آنها را خلقت فرمود نه فقط شمار آنها را می‌داند زندگی و مرگ‌شان را تدبیر می‌فرماید اسباب نگهداریشان فراهم می‌سازد. روزی همه می‌رساند. گفتیم ارشاد رحمة للعالمین است که انسان عجز خود را بداند و به تسبیح و تهلیل و طاعات خدا و خدمت به خلق خود را به خدا برساند تا در روز بازگشت به سوی خدا از خشنودی خدا و دعای خیر خلق خدا با شادمانی به سعادت ابدی برسد).

۱۶- «لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إلا بِاللهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيم». صد مرتبه. «ما را نیست چاره‌ای برای پایداری بر طاعت و نه نیرویی برای دوری از معاصی مگر به کمک الله بسیار بلندمرتبه و بسیار بزرگوار».

۱۷- «لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ الْمُبِينُ». صد مرتبه. «نیست معبودی به حق مگر خدای یکتایی که پادشاه و مالک همه است. آن معبود به حق که آشکار است معبود به حق بودن او سبحانه وتعالی». این را نیز یک صد بار بگوید.

۱۸- «لا إله إلا الله وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ». صد مرتبه یا سه مرتبه. «نیست معبودی به حق مگر الله که یکتای تنها است، هیچ شریکی برای او نیست، برای او است همه هستی‌ها: (همه مخلوق او هستند، همه مقهور او هستند، همه بیچارة فرمان او هستند) و برای او است همه ستایش‌ها: (همه ستایشگوی او هستند، نیازمند به او هستند، غیر او تعالی از خود هیچ توانایی ندارند) و او است خدای یکتای توانا که بر همه چیز توانا است». این را نیز صد بار بگوید.

۱۹- «أللهمّ صل على سيدنا محمد عبدك ونبيك وحبيبك ورسولك ألنبيي الأمي وعلى اله وصحبه». صد مرتبه یا سه مرتبه. «خدایا درود بفرست بر آقای ما (و مایه افتخار ما و شفاعت‌خواه ما) محمدص که بنده تو، پیغمبر تو، محبوب درگاه تو و فرستادة تو است، آن پیغمبر اُمّی (که نخواند و ننوشت، اما کتابخانة هفت ملت بشست) و بر خویشان پاکانش و بر یارانش و بر پیروانش». - ۳ بار، یا صد بار.

* * *

در این قدر کفایت است برای کسانی که اعتنا به امور دین خود دارند، و خدا تعالی توفیق‌دهنده است برای رسیدن به راه راست و او هدایت‌کننده به راه سعادت و نیکبختی دنیا و آخرت است، و خدا تبارک وتعالی کفایت ما است و در راهنمایی و توفیق بر اعمال صالحات و رسانیدن به حسن عاقبت و فرجام نیک. خدایا دعای ما را به اجابت برسان. آمین.

خدا از امام نووی راضی باد و ما را در زمرة او حشر کن. الحق که همین کتاب کوچک خلاصه و چکیده‌ای از دانستنی‌های بسیار که هرچه شخص مسلمان به آن نیاز دارد از دانستن توحید خدای سبحانه وتعالی و احکام طهارت و نماز و روزه و حج و عمره و راه قدم برداشتن در طاعت و پرهیز از نفس اماره و غنیمت‌شمردن هرلحظه از عمر و دست آخر رسیدن به رضای خدا تعالی همه در این کتاب کوچک جمع شده است، و فراغ از نوشتن این شرح ۱۴۱۵ در دبی الـمحروسة بود.

والحمد لله الذي بنعمته تتم الصالحات كلها وصلى الله وسلم وبارك على الـمبعوث رحمة للعالـمين سيدنا محمد وآله وصحبه أجمعين وسائر الصالحين عدد ما كان وما يكون.

پایان