اولاً: همزه
هرگاه، بعد از حرف مدّ، همزه قرار بگیرد، یکی از دو نوع مدّ زیر، به وجود میآید:
۱- مدّ متصل:
جَآءَ شَآءَ جِیءَ سِیءَ ألسُّوء قُرُوء
ألْـمَلئكِة أُولئِكَ ألْفَائِزُونَ ألطَّائِفِینَ
در این کلمات میبینی: همزه و حرف مدّ هر دو، در یک کلمه به هم متصلاند و به این علّت آن را مد متصل، نامیدهاند.
مقدار کشیدن این مدّ،چهار تا پنج حرکت است و قصرـ یعنی، به حالت طبیعی درآوردن ـ آن جایز نیست.
۲- مد منفصل:
مَآ أُنْزِلَ أِنَّآ أَوْحَیْنَآ إِلَیْكَ یَأیُّهَا ألَّذِینَ ءَامَنُوا
قُوا أَنْفُسَکُمْ وَفِي أَنْفُسِکُمْ وَ أَنِیبُوا إِلَی رَبِّکُمْ
در این کلمات، میبینیم: همزه از حرف مدّ جدا و در کلمه دیگری واقع شده است؛ لذا «مدّ منفصل» نامیده شده است.
مقدار کشیدن این مدّ، چهار تا پنج حرکت است و قصر آن ـ به مقدار دو حرکت ـ جایز میباشد [۲۳].
[۲۳] در اینجا در تعبیر مؤلف نوعی تساهل دیده میشود، چون همه راویان بر قصر منفصل از حفص اتفاق ندارند و مصحفهای متداول بر روایت مدّ آن، بر چهار تا پنج حرکت ضبط شده است لذا از خوانندگان تقاضا میشود که در قراءت خود از نکشیدن مد منفصل خودداری کنند.