درس دهم: وقف

[وقف، عبارت از: ایستادن روی کلمه به سکون است به شرط نفس کشیدن.]

سنت است: قاری، آخر هر آیه بایستد و نفس بکشد؛ سپس آیه بعدی را شروع کند.

رسول‌الله جاینچنین می‌خوانده‌اند: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾ را ‌خوانده و می‌ایستادند، ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾و می‌ایستادند، ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ٤﴾و می‌ایستادند ... الخ [۲۵].

لکن همه آیات کوتاه نیستند تا انسان بتواند یک نفس به آخر برساند و مخصوصاً در آیه‌های طولانی ناگزیر می‌شود برای نفس کشیدن وقف کند اگر چه وسط آیه باشد. در این هنگام، توجه به موارد زیر لازم است:

۱- تمام بودن معنی در کلمه‌ای که بر آن وقف می‌شود؛ مثل:

﴿هُوَ ٱلۡحَيُّ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۗ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٦٥﴾[غافر: ۶۵].

وقف بر کلمه «ألدِّينَ» درست است، زیرا معنی، تمام و مفید می‌باشد و جمله بعدی ربطی به جمله قبلی ندارد، بلکه آغاز معنی مستقلّی است.

۲- ارتباط نداشتن جمله بعدی به جمله‌‌ای که آخر آن وقف می‌شود، اما اگر چنین ارتباطی وجود داشت، پس از وقف، به جمله بعدی ابتدا نمی‌کنیم، بلکه به ما قبل وقف برمی‌گردیم؛ مثل ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ﴾که اگر بر آن وقف شود، معنی کاملی را می‌رساند، لکن نباید به جمله بعدی ﴿رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾ابتدا شود، زیرا کلمه «رَبّ» مرتبط به لفظ جلاله‌ی «الله» است که در جمله قبلی قرار دارد. لذا باید برگشته و هر دو جمله را به هم متصل کنیم: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾.

و به این ترتیب، ملاحظه می‌کنیم که برای تشخیص مکان مناسب وقف یا ابتدا، احتیاج به فهم معانی و رعایت مناسبت بین آنها داریم، لذا شناخت مكان‌های وقف، مُبْتَنِی بر علم تفسیر است.

[۲۵] اما ترمذی در جامع خود، ابواب القراآت عن رسول‌الله ج، این حدیث را از ام‌المؤمنین ام‌سلمه لچنین روایت كرده است: «کَانُ رَسُولُ الله ج یُقَطِّعُ قِرَاءَتَهُ؛ یَقْرَاُ: ألْحَمْدُِللهِ رَبِّ ألْعَلَمِینَ ثُمَّ یَقِفُ. ألرَّحْمنِ ألرَّحِیمِ. ثُمَّ یَقِفُ وَکَانَ یَقْرَؤُهَا مَلِكَ یَوْمِ ألْدِین».