آداب تلاوت قرآن
- گفتن «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» قبل از شروع در تلاوت واجب است، زیرا خداوند ﻷفرماید:
﴿فَإِذَا قَرَأۡتَ ٱلۡقُرۡءَانَ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ ٱلرَّجِيمِ ٩٨﴾[النحل: ۹۸].
یعنی: «چون خواستی قرآن بخوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر».
از رسولالله جدر این مورد، دو صیغه وارد شده است:
۱- «أعُوذُ بِاللهِ مِنَ ألشَّیْطَانِ ألرَّجِیمِ».
۲- «أعُوذُ بِاللهِ ألسَّمِیعِ ألعَلِیمِ مِنَ ألشَّیْطَانِ ألرَّجِیمِ».
هر کدام از این دو، مطابق سنت است.
- گفتن «بسم الله ...» اول هر سوره، واجب است بخصوص اول فاتحه در نماز و صیغه آن، چنانکه در قرآن آمده: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ» است؛ لذا آیه‌ای از قرآن است به خلاف «أعُوذُ بِاللهِ...».
- هنگام تلاوت قرآن، بر حاضران واجب است ساکت باشند و از مشغول شدن به كار دیگری در اثنای قراءت خودداری کنند.
- زیرا خداوند فرماید:
﴿وَإِذَا قُرِئَ ٱلۡقُرۡءَانُ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥ وَأَنصِتُواْ﴾[الأعراف: ۲۰۴].
«چون قرآن قرائت شد، به آن گوش دهید و ساکت شوید».
- قاری و شنونده، باید بر خشوع و ادب محافظت کنند و همه دل و حواس خود را متوجه قراءت نمایند و این، به اقتضای سکوت مطلوب در آیه گذشته است.
اما، فریاد زدن و سر و صدا كردن و شلوغ كاری در اثنای قراءت قرآن، از صفات مشرکان است، چون آنان هنگام شنیدن قرآن، فریاد و سر و صدا راه می‌انداختند. چنانکه قرآن خبر می‌دهد:
﴿وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَا تَسۡمَعُواْ لِهَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ وَٱلۡغَوۡاْ فِيهِ﴾[فصلت: ۲۶].
«و کافران گفتند: به این قرآن گوش ندهید و در آن [هنگام] سخنان بیهوده گویید».
- قاری باید صدای خود را به قرآن، خوش گرداند و اگر خوش صدا نباشد به اندازه توانایی، کوشش به خوش صدایی کند، زیرا رسولالله جفرموده‌اند:
«لیس منّا من لم یتغنّ بالقرآن».
- قاری باید صدای خود را از شباهت به الحان آوازخوانان و فاسقان یا الحان یهود و نصاری در آوازهای دینی‌شان، دور دارد و با کوشش در خوش صدایی از تکلّف و تصنّع و کشش بی‌جا و فراوان خودداری کند.
- قاری و شنونده باید کوشش کنند تا آیات قرآن را تدبّر نمایند و معانی و مقاصد آن‌ها را دریابند، خداوند فرماید:
﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَ﴾[النساء: ۸۲ و محمد: ۲۴].
«آیا قرآن را تدبّر نمی‌کنند».
- هنگام قراءت، مستحب است به خاطر مبالغه در خشوع، خود را عمداً به گریه انداخت تاعظمت خدای بزرگ را که قرآن، کلام او است به خاطر آورد.
- باید از مخالفت قرآن دوری گزید و از دستورات آن به اندازه توانایی پیروی کرد، زیرا قرآن در قیامت، برای چنین شخصی حجت و نور و شفا خواهد بود.
اما، اگر کسی با آنکه قرآن می‌خواند، از اوامر و دستورات آن سرپیچی نماید و مرتکب ممنوعات قرآن شود، قرآن در قیامت بر ضد او و سبب لعنت و افزونی کوری و ظلمتش خواهد بود.
لذا یکی از پیشینیان گفته است:
«چه بسیار قاری قرآن که قرآن، آنان را لعنت می‌کند».
- یک شخص مسلمان را شایسته نیست، حداقل چهل روز یکبار، قرآن را ختم نکند و سنت است هر روز یک جزء بخواند اگر نتوانست، هر روز ده آیه بخواند تا از غفلت‌زدگان به حساب نیاید.
- مستحب است قاری هنگام ختم قرآن دعا کند و خویشان و نزدیکان خود را حاضر سازد تا در دعا کردن با او شرکت جویند، زیرا این وقت، از اوقات استجابت دعا و نزول رحمت پروردگار است.
- باید قراءت قرآن به خاطر خدا باشد، چون از بزرگ‌ترین عبادات است و عبادت را نباید برای غیر خدا قرار داد.
- حرام است قراءت به غرض دیگری یا به خاطر اُجرت باشد. اگر به کسی قرآن بیاموزد، مکروه است از آن شخص اُجرت بگیرد و گفته شده: حرام است.
- مجادله و اختلاف در قرآن، مؤکداً حرام می‌باشد، حتی اگر چیزی از قرآن بر کسی مشکل نمود، برای رفع آن به کتب تفسیر مراجعه کند، یا از دانشمندان بپرسد. اگر دو نفر در موردی از قرآن با یکدیگر اختلاف داشتند، می‌باید از اختلاف دست کشیده و از آنجا برخیزند. رسولالله جدر این باره فرموده‌اند:
«لاتماروا في القرآن فإن ألـمراء فیه کفر» [مسند احمد] «در قرآن منازعه نکنید زیرا منازعه در آن کفر است».
و فرموده‌اند:
«أقرء وألقرآن ما أئتلفت علیه قلوبکم، فإذا أختلفتم في شیء منه فقوموا عنه» [صحیح بخاری]. «تا زمانی که دل‌هایتان با یکدیگر بر قرآن جمع است قرآن را بخوانید و هرگاه در چیزی از آن اختلاف کردید از آنجا برخیزید».