فصل [۱۶۱] نهی از طلب کردن از مردگان و استمداد از آنها
اگرچه عده‌ای از فقهای متأخر، خواندن آیه [۱۶۲]﴿وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ﴾[النساء: ۶۴] [۱۶۳]. را جایز دانسته‌اند، اما هیچکدام از آنها نگفته‌اند [۱۶۴]که جایز است صاحب قبر خوانده شود و [به وسیله نام او به سوی خدا دعا کرد، زیرا] [۱۶۵]از آنان چنین نقل شده است که از فرد میت و غائب هیچ چیزی مانند استغفار، و امثال آن طلب نمی‌شود. آنچه از آنان به ما رسیده است [استغفار و طلب مغفرت از خداوند بوده است نه از پیامبر – ج-] [۱۶۶]و ایشان در قبر در حیات برزخی به سر می‌برند که شایسته خواندن و دعا کردن نیست. یاران او از ما به این امر عالم‌تر و داناتر بوده‌اند. اما هیچ کدام [۱۶٧]از آنان به سوی قبر نیامدند تا از او [چیزی] بخواهند یا [۱۶۸]از او کمک بخواهند. ایشان – علیه الصلاه و السلام [۱۶٩]- نهی کرده‌اند که قبر او به عید (میعادگاه) تبدیل شود. أبویعلی الموصلی در مسند خود از علی بن حسین –ب– روایت کرده است که فرمود: حدیثی را برای شما روایت می‌کنم که آن را از پدرم او هم از جدم و او هم از رسول خدا – ج– شنیده است که ایشان فرمودند: «لاتتخذوا قبری عیداً ولابیوتکم قبوراً [وصلوا علیِّ] فإن تسلیمکم یبلغنی أینما کنتم».: «قبر مرا به عید و خانه‌هایتان را به قبر تبدیل نکنید [و بر من درود بفرستید] که درود شما در هر جا که باشید به من می‌رسد» [۱٧۰]. ابوعبدالله محمد بن عبدالواحد المقدسی این حدیث را در مختارات آورده است [۱٧۱]. سعید بن منصور در سنن از أبی سعید مولی المهدی روایت می‌کند که پیامبر خدا – ج– فرمود: «لاتتخذوا بیتی [۱٧۲] عیداً ولابیوتکم قبوراً وصلوا علیَّ حیث ماکنتم فإن صلاتکم تبلغنی» [۱٧۳]. «خانه مرا به عیدگاه و خانه‌هایتان را به قبر تبدیل نکنید، در هر جا که بودید بر من درود بفرستید که درود شما به من می‌رسد». ابوداوود این حدیث را [به صورت مرفوع] [۱٧۴]از ابوهریره روایت کرده است [۱٧۵]: همچنین سعید [بن منصور در سنن خود از حدیث ابوسعید مولی المهدی] [۱٧۶]و حدیث حسن بن حسن بن علی [کرم الله وجهیهم] [۱٧٧]آن را روایت کرده است. این دو حدیث با وجود اینکه مرسل هستند [۱٧۸]. اما حدیث مرفوع أبوهریره آنها را تقویت می‌کند. در صحیحین از حدیث أبوهریره و ابوسعید – ب– آمده است که پیامبر – ج– فرمود: «لاتشدّ الرحال إلی مسجد من الـمساجد إلّا إلی ثلاثة مساجد الـمسجد الحرام، الـمسجد الأقصی ومسجدی هذا» [۱٧٩] و این حدیث به اتفاق اهل علم ثابت و نزد آنان مقبول است. اگرچه حدیث به این معنی است که جز به قصد این سه مسجدی که ذکر شد برای هیچ مسجدی بار سفر را نبندید. که سفر به این مساجد (نیز) [فقط] [۱۸۰]برای خواندن نماز در آنها دعا، قرائت قرآن و اعتکاف که یکی از اعمال نیک است می‌باشد.
[۱۶۱] این کلمه در نسخه (ج) یافت نشد. [۱۶۲] در نسخه محقق چنین آمده است: (وتلاوته الآیه ...) اما در نسخه (ج) (و تلاوه الآیه) آمده است. [۱۶۳] این عبارت قسمتی از آیه ۶۴ سورۀ نساء می‌باشد: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ جَآءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُواْ ٱللَّهَ تَوَّابٗا رَّحِيمٗا٦٤﴾[النساء: ۶۴]، «و هیچ پیغمبری را نفرستاده‌ایم مگر بدین منظور که به فرمان خدا از او اطاعت شود [پس اطاعت از او، اطاعت از خدا، و سرکشی از دستور او، سرکشی از دستور خدا بوده است». و اگر آنان بدان هنگام که [با نفاق و دروغگوئی و زیرپا گذاشتن فرمان خدا] به خود ستم می‌کردند، به نزد تو می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌نمودند و پیغمبر هم برای آنان درخواست بخشش می‌کرد، بی‌گمان خدا را پس توبه‌پذیر و مهربان می‌یافتند. [۱۶۴] در نسخه محقق این عبارت چنین آمده است: (کلهم لم یقولوا ...) اما در نسخه (ج) آمده است (... فهم لم یقولوا ...). [۱۶۵] متن عربی عبارت داخل کروشه چنین است: (ولایدعی الله به إذ) اما این عبارت از نسخه (ج) حذف شده است و در نسخه‌های (الف) و (ب) به جای آن، این عبارت آمده است: (ولایدعی الله بل). [۱۶۶] عبارت داخل کروشه در نسخه (ج) یافت نشد. [۱۶٧] در متن محقق آمده است: (ولم یأت أحدهم) اما در نسخه (ب) چنین آمده است: (...أحدٌ منهم ... .) [۱۶۸] در نسخه محقق لفظ (أو) آمده است. اما در نسخه‌های (الف)، (ب) و (ج) به جای آن لفظ (و) آمده است. [۱۶٩] در نسخه محقق آمده است (وقد ثبت النهی منه ...) اما در نسخه (الف) و (ب)؛ به جای منه، عنه آمده است. [۱٧۰] بخاری آن را در تاریخش (۲/۱۸۶)، ابویعلی در مسندش (به شماره ۴۶٩)، ابن أبی شیبه در المصنّف (۴/۳۴۵)، عبدالرزاق در المصنف (۳/۵٧٧) به شماره ۶٧۲۶ و قاضی جهضمی در (فضل الصلاه علی النبی – ج) ص ۲۰ آورده است. البانی – /- می‌گوید: (شواهد زیادی مبنی بر صحت این حدیث وجود دارد) نگا: تحذیر المساجد: (ص ٩۵). [۱٧۱] نگا: المختاره (۱/۱۵۴). [۱٧۲] در نسخه‌های (ب) و (ج) به جای کلمه (بیتی) لفظ (قبری) آمده است. [۱٧۳] در نسخه چاپی کتاب سنن سعید بن منصور این حدیث را نیافتم، ابن ابی شیبه این حدیث را در المصنف (۴/۳۴۵) و عبدالرزاق در المصنف (۳/۵٧٧) شماره (۶۶٩۴) و قاضی جهضمی در فضل الصلاه علی النبی – ج– شماره (۳۰) تخریج کرده است. این حدیث شاهدی بر حدیث قبلی است، سیوطی در جامع الصغیر (۲/٩٧) درباره آن می‌گوید: (این حدیث صحیح است.) [۱٧۴] عبارت (مرفوعاً) در نسخه‌های (الف) و (ج) یافت نشد. [۱٧۵] امام احمد (۲/۳۶٧) و ابوداوود (۲۰۴۲) و بیهقی در کتاب شعب الایمان (شماره ۴۱۶۲) به صورت مرفوع آن را از حدیث ابوهریره روایت کرده‌اند. البانی در (ص ۲۸۰) احکام الجنائز اسناد آنرا حسن دانسته است. [۱٧۶] عبارت داخل کروشه در نسخه (ج) از قلم افتاده است. [۱٧٧] عبارت داخل کروشه از روی نسخه اصل نوشته شده است، در نسخه‌های (ب) و (ج) – س– آورده شده است که البته می‌گویم (-ش- گفته شده است که ظاهرتر است). [۱٧۸] شیخ الإسلام ابن تیمیه می‌گوید: «این دو حدیث مرسل از این دو جهت مختلف بر ثبوت آن حدیث دلالت دارند، به ویژه اینکه کسانی که آن را روایت کرده‌اند بدان استناد نموده‌اند که این امر ثبوت آن را نزد آنها اقتضا می‌کند. نگا: اقتضاء الصراط المستقیم، (ص ۴۳۵) تحقیق د. ناصر العقل. [۱٧٩] معنی حدیث: (جز برای یکی از این سه مسجد، مسجد الحرام، مسجد الأقصی، مسجد من، به قصد هیچ مسجدی بار سفر بسته نمی‌شود) صحیح بخاری به شمار ۱۱۱۵، صحیح مسلم ۲۴٧۵، همچنین مسلم در حدیث شماره ۲۳۸۳ از حدیث أبی سعید آن را با لفظ (لاتشدوا ...) تخریج کرده‌اند. [۱۸۰] در نسخه محقق این جمله چنین آمده است: (فالسفر إلی هذه الـمساجد الثلاثة [إنما هو] للصلاة فیها و ...) که عبارت داخل کروشه از نسخه (الف) به متن اصلی افزوده شده است.