نگاه حرام در اسلام

تدابیر حفظ نگاه:

چشم‌چرانی بیماری مهک و خطرناکی است و باید به هر تدبیر ممکن خود را از آن مصمون بداریم، بزرگان دینی تدابیر متعددی در این مورد بیان فرموده‌اند که در ذیل ۲۱ مورد از آن‌ها را بیان می‌نماییم.

۱- مولانا زکریا فرموده‌اند: همیشه نگاه را پایین بیندازید، هرشیء مستحسن و زیبای را دیدید بار دیگر به آن ننگرید.

۲- مولانا تهانوی: بهتر و آسان‌ترین روش حفظ نگاه اینست که هنگام راه‌رفتن در راه چشم‌ها را پایین بیندازید و به هرسو نگاه نکنید [۴۹].

۳- مولانا تهانوی: هرگاه نگاه شما به شخص زیبا و خوبصورتی افتاد، بلافاصله فرد بدشکل و بدقیافه‌ای را در ذهن تصور نمایید تا قلب شما در تشویش نیفتد [۵۰].

۴- هرگاه چشم شما به زن زیبایی معطوف گردید، چنین تصور کنید که پس از چندی می‌میرد و جسمش بدبو و متعفن می‌شود، سپس با خاک یکسان می‌شود [۵۱].

۵- برای این که در آینده خواهش بد در قلب شما پدیدار نشود، بسیار ذکر کنید، عذاب الهی را تصور نمایید، و بدانید که خداوند از همه حالات اطلاع کامل دارد و قدرتش همه چیز را احاطه کرده است، بکثرت مجاهده کنید آخر این نیت بد از قلب شما زدوده خواهد شد.

نکته قابل توجه این که انزواء و گوشه‌گیری را اختیار نموده‌اند، ولی هرگاه قلب‌شان به چیزی مایل می‌شود، بسیار پریشان شوند، فکر می‌کنند و با خود می‌گویند که همه مجاهدت‌ها ضایع شدند و اثری در اصلاح من به جای نگذاشتند، ما اینقدر در طلب حق مجاهده نمودیم، بازهم به ما رحم نشد و ما همچنان محروم ماندیم، بدانید که این‌ها هم وساوس شیطانی بیش نیستند، چون هدف اصلی قطع‌شدن غریزه جنسی نیست، چون اگر قطع شود آنگاه پرهیز از گناه کمالی نیست، زیرا اگر یک فرد نابینا به نامحرم ننگرد کمالی نکرده است [۵۲].

۶- هرگاه نیت فاسدی در قلب خطور کرد، فوراً وضو بگیرید و دو رکعت نماز خوانده توبه نمایید، این عمل را چند بار انجام دهید، تدریجاً خیالات و تصورات فاسد از قلب شما زدوده می‌شود، چون نمازخواندن بر نفس انسان بسیار سنگین است، هرگاه بداند که در ازای یک لذت اندک باید دو رکعت نماز خوانده شود، دیگر چنین تقاضایی نخواهد کرد [۵۳].

۷- یکی از مریدان تهانوی در نامه‌ای که برای ایشان ارسال نموده بود چنین اظهار داشت: دو همسر دارم، اما بازهم نگاه بد به زنان نامحرم در قلبم خطور می‌کند، اعم از این که زیبا باشند یا خیر. حضرت در پاسخ نوشتند: این یک بیماری است جهت معالجه آن باید مجاهدت‌هایی انجام شود و در صورت ارتکاب آن جریمه‌ای به خود لازم بگرداند، به طور مثال در ازای یک نگاه بد ۲۰ رکعت نماز بر خود لازم گرداند، دیری نخواهد پایید که این بیماری از ریشه اش خشک می‌شود [۵۴].

۸- سؤال: هرگاه در مسیر راه با کسی برخورد می‌کنم، خطاب به نفس خود می‌گویم: اگر چشمانت را از نگاه بد حفظ نمودی، بزرگترین کرامت را به دست آوردی، سپس قول صاحب «عوارف» را بیاد می‌آورم که خداوند از ما استقامت می‌خواهد و ما در پی کرامت هستیم، با این تدبیر بحمد الله به آسانی می‌توانم نگاهم را حفظ نمایم، آیا این عمل درست است؟ پاسخ: کاملاً درست است، خداوند فهم بیشتر عنایت فرماید.

۹- از دیرباز به بیماری نگاه بد مبتلایم، اما بازهم جای شکر است که از زنای چشم و قلب تاکنون محفوظ مانده‌ام، اما احساس لذت در چنین مواقعی پیش آهنگ همین بیماری است در اثر صحبت با شما تا حد زیادی از این بیماری کاسته شده است، پیش از این نگاه من به هر زنی حتی به اضعای نهانی حیوانات نیز دوخته می‌شد، اکنون بحمد لله نگاه خود را چنین مواقعی فوراً پایین می‌اندازم، منتهی تصور همسر خود و گاه تصور عمل مقاربت در ذهن تداعی می‌شود، اما با این تصور که او همسر حلال من است، برای از بین‌بردن اینگونه تصور تلاش چندانی نمی‌کنم، این عمل مناسب است یا خیر، دعا فرمایید خداوند به جای آن توفیق ذکر و یاد خودش را نصیب فرماید. پاسخ: معالجه این بیماری به جز همت و استحضاء و عذاب الهی امکان‌پذیر نیست، تصور همسر اشکالی ندارد، اما زیاده‌روی در آن مانند این است که انسان روغن و چربی زیادی مصرف کند که منجر به نوسان و اختلال در دستگاه گوارشی می‌شود.

۱۰- بنده از دیرباز به یک بیماری دچار هستم و آن این که تلاش دارم زنان زیبا را تماشا کنم، پیش از این بیماری همواره افزایش می‌یافت، اما از هنگامی که با جناب‌عالی ایجاد رابطه نموده‌ام، از شدت آن کاسته شده است، ولی بازهم احیاناً نفس یورش می‌برد، اما بلافاصله چشم‌ها را پایین می‌اندازم، گاهی چنین خواهشی در قلب خطور می‌کند که زنان زیبا من را ببینند، بدین جهت مواضع تجمع زنان را دوست دارم و از راهی می‌روم که زنان بکثرت عبور و مرور داشته باشند تا به من نگاه کنند. پاسخ: معالجه عمل اختیاری بدون همت و استقامت مداوم امکان‌پذیر نیست، بهتر است بر نفس خود جریمه تعیین کنید، مثلاً در ازای هر مرتبه صدور عمل صد رکعت نماز نفلی انجام دهید.

۱۱- سؤال: اصل بیماری بسیار اندک گاه اتفاقاً چشم من به زنی می‌افتد، جهت تدارک آن در اوقات دیگر فرصت ندارم، پس از نماز مغرب ۶ رکعت به عنوان کفاره می‌خوانم. پاسخ: این عمل اثرات چندانی ندارد، نمازهای کفاره باید علاوه بر نفل‌های دائمی باشند، زیرا از این نفل‌های عادی نفس تنبیه نمی‌شود، چون نفس فکر می‌کند که این نمازها همیشه انجام می‌گیرد، نگاه بد باشد یا نباشد، گذشته از این نفس فکر می‌کند که این نمازها کفاره این عمل بد می‌شوند، پس چرا از آن بپرهیزم، ولی هرگاه نمازهای مستقلی جهت تدارک و کفاره خوانده شود، آنگاه بر نفس سنگین تمام می‌شود و بالأخره ترک عادت می‌کند.

۱۲- هرگاه نگاه من به زنی می‌افتد بلافاصله چشم‌ها را پایین آورده و از آنجا می‌روم و استغفار می‌کنم، ولی بازهم خیالات هجوم می‌آورند، بسا اوقات لحظاتی در نگریستن درنگ می‌شود، ولی به محض این که متوجه می‌شوم، نگاهم را منحرف نموده و توبه می‌کنم، بسیار ناراحت می‌شوم، استغفار می‌کنم، ولی بازهم قلبم مطمئن نمی‌شود، احساس می‌کنم که هنوز هم قلبم بی‌آلایش نیست، زیرا از استغفار باید قلب کاملاً مطمئن باشد. پاسخ: به وسیلۀ استغفار قلب انسان به زودی صاف و شفاف نمی‌شود، بلکه با کنترل و حفاظت نگاه برای چند مرتبه صفای کامل حاصل می‌شود ولی همت بلندی می‌خواهم.

۱۳- برای این که از بدنگاه مصون بمانم، بیشتر اوقات را در خارج از روستا سپری می‌کنم، در این مدت جماعت نماز ظهر و عصر از من فوت می‌شود، چون تالابی که عموم مردم از آن آب می‌برند در مقابل مسجد قرار دارد، در همین اوقات زنان بیشتر مراجعه می‌کنند، بدین خاطر بنده در این دو وقت به مسجد نمی‌روم، تا مبادا در فتنه‌ای مبتلا شوم، اما ترک جماعت نیز رنج می‌دهد، امیدواریم تدبیری ارائه فرمایید. پاسخ: طبق این شرایط جماعت مؤکد نمی‌باشد.

۱۴- سؤال: شما در پاسخ گزارش بنده در مورد معالجۀ بدنگاهی فرمودید: این عمل یا اختیاری است و یا غیر اختیاری، در صورت دوم چرا خداوند که به حفظ نگاه امر فرموده است، و اگر اختیاری است، پس معالجۀ آن به جز استفاده از اختیار تدبیر دیگری وجود ندارد، بنده با این که می‌دانم عمل اختیاری است بازهم همت استفاده بهینه از این اختیار را ندارم، همت ضعیف است، برای آن چه تدبیری اتخاذ شود؟ پاسخ: نیروی همت از طریق استفاده افزایش می‌یابد، اما در استفاده نیازی به نیروی آن نیست، نیاز به وجود همت است، اگرچه با تحمل مشکلات هم باشد، استعداد یک دانش‌آموز با مطالعه و مباحثه علمی افزایش می‌یابد، اگر او منتظر استعداد و صلاحیت باشد تا به مطالعه بپردازد، قطعاً نتیجه اش محرومیت است، لذا باید با تکلف از اختیار خود استفاده نماید، بنده از این پرسش شما ناراحت شدم، زیرا در یک امر بین و آشکار اظهار شک و تردید می‌شود، بنده نمی‌توانم اینگونه رنج‌ها را متحمل بشوم، خواهشمندم مراسلات را پایان دهید، آن ذاتی که به حفظ نگاه امر فرموده است در روز رستاخیز نیز جواب این سؤال‌ها را خواهد داد، چه عمل و چه قومی.

۱۵- با توجه زنان غربی و (غرب‌زده) معالجه‌ای در مورد بیماری چشم‌چرانی در ذهنم خطور کرد، و آن این که خداوند در قرآنکریم حوران بهشتی را با ویژگی‌های زیادی ستوده است. «حوران بهشتی در قصرها نشسته‌اند، چشمان‌شان با عفت و پاک است، هیچ انسان یا جنی به آن‌ها دست نزده است، زنان پاک و نظیف و از آلودگی‌های بدنی پیراسته‌اند، گویی مرواریدهایی از یاقوت و مرجان هستند، ولی زنان خیابانی نگاه‌شان ناپاک و عفت‌شان آلوده است، هرروز با یک مرد آشنا می‌شوند، پس چرا به آن‌ها شیفته و فریفته باشیم و حوران بهشتی را از دست بدهیم، خداوند در صورتی که ما در دنیا زندگی با عفتی داشته باشیم حوران بهشتی را به ما عنایت خواهد کرد، اگر همواره این تصور را در ذهن داشته باشیم، و به ذکر و استغفار نیز ادامه دهیم، إن شاء الله از بدنگاهی مصون و محفوظ خواهیم ماند، این تدابیر إن شاء الله برای معالجۀ بیماری کافی خواهند بود، خداوند همت و توفیق روزافزون عنایت فرماید، نگاه‌ها را پاک و قلب‌ها را صاف و شفاف نماید. با این حال می‌توانید علاج اساسی و واقعی را در پرتو رهنمودهای بزرگان بیابید، زیرا آن‌ها طبیب روحانی هستند، تجویز آن‌ها سودمندتر خواهد بود.

[۴۹] غض البصر، ص ۱۵. [۵۰] همان. [۵۱] همان. [۵۲] همان. [۵۳] تدابیر فوق از کتاب «غض البصر» مولانا تهانوی برگرفته شده است. [۵۴] تربیة السالك، ص ۲۲۴، از این تدبیر به بعد از کتاب «تربیة السالك» مولانا تهانوی استفاده شده است، این کتاب در اصل پاسخ‌های مولانا به نامه‌های مریدان خود است.