حکم استخاره و زمان شروع آن

از آنچه گذشت، معلوم شد که استخاره سنت استحبابی است و از رسول اکرمصثابت و از جمله سنت‌های گفتاری (قولی) است و محدود به زمان و مکانی نیست، بلکه هرگاه بنده به آن نیاز پیدا کرد می‌تواند به انجام آن اقدام کند.

نویسنده‌ی کتاب فقه العبادات می‌گوید: هرگاه تصمیم گرفتی وارد کاری از کارهای مباح شوی، مانند تجارت، یا تقبل مسئولیت یا سفر و... و خیر و شر آن برایت روشن نشده بود و نمی‌دانستی که اقدام تو سبب خیر است یا نه؟ در این صورت سنت آن است که استخاره کنی، تصمیم خویش را با پروردگارت در میان بگذاری و از خداوند بخواهی که خیر را برایت برگزیند و تو را در باره‌ی آن شرح صدر دهد، بعد از انجام استخاره بنگر، اگر قلبت را به چیزی علاقه‌مند دیدی که برای آن استخاره کرده بودی به انجام آن همت کن و اگر دیدی که خداوند نسبت به آن در قلبت نفرت و کراهیت ایجاد کرده و نسبت به آن متنفر شده‌ای، رهایش کن چون که در آن خیری نیست.

ناگفته نماند که استخاره مشروط به آن نیست که فرد در انتخاب امری، دچار آشفتگی و سرگردانی شده باشد تا استخاره کند، بلکه برای هر امری می‌تواند استخاره کند، چرا که در حدیث آمده است:

«إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأَمْرِ فَلْيُصَلِّ»«هرگاه یکی از شم تصمیم به انجام کاری گرفت، باید نماز بگزارد»در اینجا نفرموده که هرگاه یکی از شما در انجام کاری پریشان و دو دل شد، نماز بگزارد. امام نسایی در کتاب خویش چنین بابی دارد:

«باب صَلاَةِ الْمَرْأَةِ إِذَا خُطِبَتْ وَاسْتِخَارَتِهَا رَبَّهَا»«بابی در باره‌ی نماز زن وقتی که از او خواستگاری می‌شود و استخاره‌ی او در این باره از پروردگارش».

در این خصوص حدیثی از انس روایت می‌کند که می‌گوید: وقتی که عده‌ی زینب تمام شد، رسول اکرمصبه زیدسفرمود: ای زید! برو پیش زینب و نزد او یادی از من کن (برای من از او خواستگاری کن)، زید می‌گوید: رفتم و گفتم: ای زینب، تو را مژده باد! رسول اکرمصمرا فرستاده است و از تو خواستگاری می‌کند، زینبلپاسخ داد: تا زمانی که با پروردگارم مشورت نکنم، هیچ کاری انجام نمی‌دهم، برخاست و سوی نماز خانه‌اش رفت، بعد از آن در باره‌ی او قرآن نازل شد [۳۹].

زینبلیقین کامل دارد که خیر کامل و شرف و عزت در ازدواج با پیامبر خداصاست و این امری آشکار و روشن است و هیچکس در باره‌ی آن شکی ندارد، با وجود این می‌گوید: من تا زمانی که با پروردگارم مشورت نکنم اقدام به کاری نمی‌کنم. امام نووی می‌گوید: از این موضوع استنباط می‌شود که هرگاه تصمیم به انجام کاری گرفت، چه آن کار به ظاهر خیر بود یا نه، مستحب است که نماز استخاره بگزارد. در این باره به این سخن رسول اکرمصاستدلال می‌کند که می‌فرماید: «إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأَمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ»«هرگاه کسی از شما تصمیم گرفت کاری انجام دهد باید دو رکعت نماز نفل بگزارد».

گاهی در انجام کاری که فرجام خوشی ندارد، شرح صدر و اطمینان و علاقه ایجاد می‌شود. با استخاره از خداوند می‌خواهی که خیر را برای اکنون و آینده و دنیا و آخرتِ تو برگزیند، چون ﴿وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ﴾[البقرة: ۲۱۶]. «خدا می‌داند و شما نمی‌دانید».

[۳۹] سنن النسائی: شماره‌ی ۳۲۵۱، مسلم با شرح النووی: ج ۹، ص ۲۲۹.