مبحث هشتم: موضع حسن بن علی رضی الله عنه
حسن بن علی فرزند دختر رسول خدا ج بود. او یکی از علمای صحابه و بردبارترین و خوش اخلاق‌ترین و یکی از صاحب نظران و سید و سرور مسلمانان بود.[٩٠]
او حبیب رسول خدا ج بود، از ابوهریره روایت است که رسول خدا ج به حسن فرمودند: «اللَّهُمَّ إِنِّي أُحِبُّهُ فَأَحِبَّهُ، وَأَحِبب مَنْ يُحِبُّهُ»[٩١] «پروردگارا من او را دوست دارم، پس او را دوست بدار و هرکس که او را دوست می‌دارد، دوست بدار».
و ابوبکره می‌گوید: دیدم که رسول خدا ج بر منبر بوده و حسن بن علی کنار ایشان می‌باشد و پیامبر یک بار به مردم نگاه می‌کند و بار دیگر به حسن و می‌گوید: «إِنَّ ابْنِي هَذَا سَيِّدٌ، وَلَعَلَّ اللَّهَ أَنْ يُصْلِحَ بِهِ بَيْنَ فِئَتَيْنِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ عَظِيمَتَيْنِ» این فرزند من سید است و باشد که الله ﻷ به وسیله‌ی او میان دو گروه بزرگ از مسلمانان صلح برقرار سازد.[٩٢]
و این خبر محقق گردید؛ وقتی که علی بن ابی‌طالب کشته شد و مردم با حسن بن علی بیعت کردند، درحالی‌که گردان‌های حسن بن علی همچون کوه‌ها بودند - چنان‌که بخاری در صحیحش ذکر می‌کند[٩٣] - اما حسن خواست خون مسلمانان را حفظ نموده و آنان را بر یک امام جمع نموده و ایشان را یکپارچه و متحد کند، پس در امر حکومت به نفع معاویه بن ابوسفیان، دایی مومنان و کاتب وحی رب العالمین[٩٤] تنازل نمود. خداوند از همه‌ی اصحاب رسول الله ج راضی باشد؛
این موضع حسن بن علی از بزرگ‌ترین مواضع حکمت و از بارزترین ادله‌ی روشن بر زهد و پارسایی حسن نسبت به دنیای فانی و رغبت وی به آخرت باقی و حفظ خون امت محمد می‌باشد، براستی خلافت و پادشاهی را ترک گفته و رها نمود اما نه به خاطر اندک بودن افراد و ذلت و خواری و نه به خاطر هیچ علتی، بلکه به خاطر رغبت و تمایل وی به پاداش خداوند؛ و چون حفظ خون مسلمانان را در این امر دید، امر دین و مصلحت امت را رعایت نمود.[٩٥]
و سالی که حسن بن علی به نفع معاویه از امر حکومت تنازل کرد، سال جماعت (یکپارچگی و همبستگی) نامیده شد، زیرا در این سال همه‌ی مسلمانان در مورد معاویه متحد شدند.[٩٦]
مقصود آن است که موضع حسن بن علی، موضعی حکیمانه و بزرگ و استوار بود، زیرا با این موضع‌گیری خون و مال و شرف و بزرگی امت محمد را حفظ نمود، که خداوند متعال از او راضی باد و او را راضی نموده و از سوی امت محمد بهترین پاداش‌ها را به وی ارزانی دارد.
[٩٠]- نگا: البدایة والنهایة، ابن کثیر (٨/١٦).
[٩١]- بخاری و شرح آن الفتح، کتاب البیوع، باب ما ذکر فی الأسواق (٤/٣٣٩)، (ش: ٢١٢٢)؛ و مسلم، کتاب فضائل الصحابة - باب فضائل الحسن والحسین (٤/١٨٨٢)، (ش: ٢٤٢١).
[٩٢]- بخاری و شرح آن الفتح، کتاب الصلح، باب قول النبي ج للحسن بن علی: إن ابني هذا سید (٥/٣٠٧)، (ش: ٢٧٠٤)؛ (٦/٦٢٨)، (٧/٩٤)، (١٣/٦١)؛ و لفظ این روایت از کتاب الصلح ذکر شده است.
[٩٣]- بخاری و شرح آن الفتح، کتاب الصلح، باب قول النبي ج للحسن: إن ابن هذا سید (٥/٣٠٦)، (ش: ٢٧٠٤).
[٩٤]- نگا: البدایة والنهایة، ابن کثیر (٨/٢٠)؛ وتاریخ الخلفاء، سیوطی، ص١٩٤.
[٩٥]- نگا: فتح الباری شرح صحیح البخاری (١٣/٦٦).
[٩٦]- نگا: البدایة والنهایة (٨/١٦).