قاعده بيست و دوم: زيرکی و هوشياری نوعی درمان است
به این معنی که از طریق ظواهر به درون و باطن اشیاء پی برده شود [۶۰]. خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ٧٥﴾[الحجر: ٧۵].
«در این (سرگذشت عبرتانگیز)، نشانههایى است براى هوشیاران».
که خود منزلتی از منازل ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ٥﴾می‌باشد. آنگونه که علامه ابن قیم در کتاب مدارج السالکین بیان کرده است و می‌گوید: (منظور از کلمه «متوسمین» طبق نظر مجاهد: متفرسین (هوشیاران)، و طبق نظر قتاده: معبرین (تعبیر کنندگان) و طبق نظر مقاتل متفکرین می‌باشد) [۶۱] آنچه که در این زمینه بسیار واضح است، حدیث ام سلمه است که بیان می‌دارد: (روزی پیامبر ص در خانه ام سلمه کنیزی را دید که لکه‌ای مایل به زرد بر چهره‌اش بود. و فرمود: برای وی رقیه بخوانید زیرا وی را چشم زده‌اند) [۶۲].
و این نشانه تماس شیطان است. پیامبر ص فرمود: (خداوند بندگانی دارد که مردم را از ظاهرشان می‌شناسند) [۶۳]. و پزشکان نیز برای شناخت بیماری‌های درونی از طریق رنگ و چهره و لمس بدن عمل می‌کنند و خود چشم نیز آیینه‌ای برای انعکاس وضعیت داخلی بدن به حساب می‌آید. پس بیشتر بیماری‌های جسمی هم با منشأ روحی و روانی مانند: افسردگی و عصبانیت و ترس و شادی و هم با منشأ مادی و عضلانی جز با دیدن سطح چشم، مانند ضعف قلب نارسایی کلیه، التهاب کبد، افزایش فشار خون، اختلال در دستگاه عصبی و بیماری‌های ناشی از آن و بیماری‌های مربوط به ستون فقرات. پس خودت را به شناخت عوارض ظاهری بیماری‌ها عادت بده (یعنی فراست و زیرکی) که در نتیجه خودت را دارای گنج بزرگی از شناخت نفس و طریق کنجکاوی و معاینه مسایل پیچیده درونی خواهی دید [۶۴].
[۶۰] الفراسه، رازی، ص ۲٧. [۶۱] مدارج السالکین، ۲/۴۸۲. [۶۲] فتح الباری، ابن حجر۱۰/۲۱۲. [۶۳] مجمع الزوائد، ۱۰/۲۶۸. به روایت بزار و طبرانی در الاوسط با سند حسن، و در صحیح الجامع شماره ۲۱۶۴. [۶۴] از این قاعده به بعد برگرفته از کتاب دیگر مؤلف «کیف تعالج مریضک بالرقیة الشرعیة» می‌باشد.