آیه: ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى ٱلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ﴾
سؤال: می گویند آیه ۵ سوره القصص که در آن مى فرماید:
﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى ٱلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَنَجۡعَلَهُمۡ أَئِمَّةٗ وَنَجۡعَلَهُمُ ٱلۡوَٰرِثِينَ ٥﴾ [القصص: ۵].
یعنى: «اراده کردیم که منت نهیم بر کسانى که مورد استضعاف در زمین قرار گرفتند و آنها را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم».
دلیل بر این است که مستضعفان وارثان زمین خواهند شد.
جواب: در تفسیر هر آیه از قرآن باید ما قبل و ما بعد آیه را مورد توجه قرار داد حال از یک آیه قبل تا یک آیه بعد از آیه ۵ را مورد توجه قرار مى دهیم. خداوند در آیه ۴ تا ۶ سوره القصص مى فرماید:
﴿إِنَّ فِرۡعَوۡنَ عَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلَ أَهۡلَهَا شِيَعٗا يَسۡتَضۡعِفُ طَآئِفَةٗ مِّنۡهُمۡ يُذَبِّحُ أَبۡنَآءَهُمۡ وَيَسۡتَحۡيِۦ نِسَآءَهُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ ٤ وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى ٱلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَنَجۡعَلَهُمۡ أَئِمَّةٗ وَنَجۡعَلَهُمُ ٱلۡوَٰرِثِينَ ٥ وَنُمَكِّنَ لَهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَنُرِيَ فِرۡعَوۡنَ وَهَٰمَٰنَ وَجُنُودَهُمَا مِنۡهُم مَّا كَانُواْ يَحۡذَرُونَ ٦﴾ [القصص: ۴-۶].
یعنى: «فرعون در سرزمین (مصر) سر برافراشت و مردم آنجا را گروه گروه ساخت، گروهى از آنان را زبون مى داشت پسرانشان را سر مى برید و زنانشان را زنده بر جاى می گذاشت و از فسادکاران بود (۴) و اراده نمودیم برکسانى که در آن سرزمین زبون شده بودند منت نهیم و آنان را پیشوایان (مردم) گردانیم و آنان را وارث آن (زمین) کنیم (۵) و در زمین قدرتشان دهیم و به فرعون و هامان و لشکریانشان آنچه را که از جانب آن بیمناک بودند بنمایانیم (۶)».
به روشنى معلوم است که منظور از مستضعفین در این آیات، مستضعفین بنى اسرائیل در زمان موسى هستند که سرزمین هاى فرعون و فرعونیان را به ارث بردند و خداوند در آیه ۱۳٧ سوره اعراف به ارث بردن زمین ها توسط مستضعفانِ بنى اسرائیل اشاره می فرماید:
﴿وَأَوۡرَثۡنَا ٱلۡقَوۡمَ ٱلَّذِينَ كَانُواْ يُسۡتَضۡعَفُونَ مَشَٰرِقَ ٱلۡأَرۡضِ وَمَغَٰرِبَهَا ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَاۖ وَتَمَّتۡ كَلِمَتُ رَبِّكَ ٱلۡحُسۡنَىٰ عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ بِمَا صَبَرُواْۖ وَدَمَّرۡنَا مَا كَانَ يَصۡنَعُ فِرۡعَوۡنُ وَقَوۡمُهُۥ وَمَا كَانُواْ يَعۡرِشُونَ ١٣٧﴾ [الأعراف: ۱۳٧].
یعنى: «و به آن گروهى که پیوسته تضعیف مى شدند (بخش هاى) باخترى و خاورى سرزمین (فلسطین) را که در آن برکت قرار داده بودیم به میراث عطا کردیم و براى آن که صبرکردند وعده نیکوى پروردگارت به بنى اسرائیل تحقق یافت و آنچه را که فرعون و قومش ساخته و افراشته بودند ویران کردیم».
پس مشاهده مى نماییم که منظور از مستضعفین در آیات ۴ و ۵ و ۶ سوره القصص همان مستضعفین بنى اسرائیل هستند که وارث آن سرزمین ها شدند.
حال ممکن است کسى سؤال نماید که چرا در آیه شماره ۵ فعل «نرید» به صورت مضارع آمده است؟ و اگر مربوط به فرعون و مستضعفان آن دوره بوده است پس چرا به صورت ماضى نیامده است؟ جواب این است که اولاً چون افعال «علا - جعل» به صورت ماضى است و فعل «نرید» که بعد از آن افعال به صورت مضارع است این فعل (نرید) ماضى استمرارى را معنى مى دهد. ثانیاً چون اراده خدا به زمانى بعد از استضعاف قوم بنى اسرائیل بوده است به صورت مضارع بیان فرموده است و همچنین در آیه ۴ سوره القصص مشاهده مى نماییم که فعل «یذبح» (سر مى برد) نیز به صورت مضارع آمده است در صورتى که مى دانیم فرعون درگذشته در زمان موسى پسران را سر مى بریده است ولى چون فعل «علا» و «جعل» که به صورت ماضى هستند در قبل از فعل «یذبح» هستند فعل «یذبح» ماضى استمرارى را معنى مى دهد و به معنى «سر مى برید» است و همچنین چون سر بریدن قوم توسط فرعون بعد از استضعاف قومش بوده است به صورت مضارع بیان شده است. و همچنین در آیه ۶ مشاهده مى-نماییم که افعال «نمکن» - «نرى» به صورت مضارع آورده شده است در صورتى که فرعون و هامان در گذشته بوده اند پس به روشنى معلوم است که منظور از مستضعف در آیات ۴ و ۵ و ۶ سوره القصص همان مستضعفین بنى اسرائیل در زمان فرعون مى باشند.