شفاعت

شفاعت از ماده «شفع» به معنی «زوج» و «جفت» می باشد و در اصطلاح به معنی درخواست بعضی از صالحین از خداوند برای گذشتن از عقاب گناهکاران و مورد عفو قرار دادن معصیت کاران است.

در این فصل از کتاب درباره شفاعت در قیامت سخن می رانیم. خداوند در آیه ۲۵۴ سوره بقره می فرماید:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خُلَّةٞ وَلَا شَفَٰعَةٞۗ وَٱلۡكَٰفِرُونَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ ٢٥٤﴾ [البقرة: ۲۵۴].

یعنی: «ای کسانی که ایمان آورده اید انفاق کنید از آنچه به شما روزی داده ایم قبل از آن که روزی بیاید که در آن نه خرید و فروشی است و نه دوستی و نه شفاعتی و کافران ستمگرند».

این آیه دلالت دارد بر این که در قیامت مال و ثروت دنیا وجود ندارد و دوست کسی بودن فایده ندارد و شفاعت در قیامت طبق این آیه یا مطلقاً وجود ندارد یا آن گونه که برخی می پندارند که صالحین از خود اختیار شفاعت نمودن دارند نمی باشد.

در این دنیا امکان دارد که در محاکم قضایی بتوان با پول، قاضی را خرید، ولی در قیامت پول و پارتی وجود ندارد؛ در قیامت حاکم مطلق خداوند است و خداوند در آیه ۴۱ سوره الرعد می فرماید:

﴿وَٱللَّهُ يَحۡكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكۡمِهِۦۚ وَهُوَ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ﴾ [الرعد: ۴۱].

یعنی: «خداوند حکم می کند برای حکم او ردکننده ای نیست و او سریع الحساب است».

در قیامت، حاکم مطلق خداوند است. در آیه ۱۶ سوره غافر می فرماید: ﴿لِّمَنِ ٱلۡمُلۡكُ ٱلۡيَوۡمَ﴾ [غافر: ۱۶]. یعنی: «... فرمانروایی امروز از چه کسی است...» و در همین آیه خودش جواب می دهد ﴿ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ﴾ یعنی:«ازخدای واحد قهار است».

شفاعت همه در اختیار خداوند است. خداوند در آیه ۴۴ سوره زمر می فرماید:

﴿قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِيعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ٤٤﴾ [الزمر: ۴۴].

یعنی: «بگو در اختیار خداست، شفاعت همه، برای اوست ملک آسمان ها و زمین سپس به سوی او بازگردانیده خواهید شد».

در قیامت هیچ کس از خود اختیاری ندارد و همه تحت فرمان خداوند هستند. خداوند در آیات ۱۰۸ تا ۱۱۱ سوره طه می فرماید:

﴿يَوۡمَئِذٖ يَتَّبِعُونَ ٱلدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُۥۖ وَخَشَعَتِ ٱلۡأَصۡوَاتُ لِلرَّحۡمَٰنِ فَلَا تَسۡمَعُ إِلَّا هَمۡسٗا ١٠٨ يَوۡمَئِذٖ لَّا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ إِلَّا مَنۡ أَذِنَ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَرَضِيَ لَهُۥ قَوۡلٗا ١٠٩ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلۡمٗا ١١٠ ۞وَعَنَتِ ٱلۡوُجُوهُ لِلۡحَيِّ ٱلۡقَيُّومِۖ وَقَدۡ خَابَ مَنۡ حَمَلَ ظُلۡمٗا ١١١﴾ [طه: ۱۰۸-۱۱۱].

یعنی: «در آن روز همه از منادی پیروی می کنند که درکارش کژی نیست و صداها در برابر خدای رحمان به خاموشی گراید و جز صدای آهسته نشنوی (۱۰۸) در آن روز شفاعت سودی ندارد مگرکسی را که اذن داده است خدای رحمان برای او و راضی شده است برای او سخنی (۱۰٩) آنچه را پیش رو و آنچه را پشت سرشان است می داند و آنان به او احاطه ندارند (۱۱۰) و سرها در برابر خداوند زنده ی پاینده، فرود آید و هر کس بار ستمی برداشته باشد نا امید گردد (۱۱۱)».

اگر منظور از این آیات شفاعتی هم در قیامت باشد آن شفاعت طبق همین آیات با اجازه خداوند انجام می گیرد و اگر در این آیات دقت نماییم مشاهده می نماییم که دوبار به رحمانیت خداوند اشاره شده است و به راستی هیچ کس از خداوند به بندگان مهربان تر نیست که برود شفاعت کسی را نزد خداوند بنماید و به غیر از خداوند هیچ کس از حال بندگان آگاه نیست و از اعمالی که در دنیا انجام داده اند و نیت های بندگان آگاه نیست که بخواهد با آگاهی از این امور در قیامت شفیع شود و شفاعت بندگان را نزد خداوند بنماید.

پس مشاهده می نماییم طبق آیات قرآن هیچ کس توانایی و اجازه شفاعتی در قیامت ندارد مگر آن کس را که خداوند تعیین و به او اجازه شفاعت دهد و در آخر آیه ۱۱۱ مشاهده می نماییم که خداوند می فرماید: ﴿وَقَدۡ خَابَ مَنۡ حَمَلَ ظُلۡمٗا﴾ [طه: ۱۱۱]. یعنی: «... و هرکس بار ستمی برداشته باشد نومید گردد».

پس باید فقط خداوند را ذکر نماییم و اوامر او را اجرا نماییم و امیدوار به لطف وبخشش او باشیم.

و اگر منظور از آیات ۱۰۸ تا ۱۱۱ سوره طه، شفاعتی هم در قیامت باشد نباید امیدوار به این باشیم که خداوند به پیامبر اجازه دهد که برای ما نزد خداوند در قیامت شفاعت بنماید بلکه باید تقوی پیشه نماییم که نجات در تقوی می باشد.

ای برادر، بدان که در قیامت از دست بهترین بنده ی خدا که رسول گرامی اسلام می باشد نیز کاری ساخته نیست خداوند در آیات ۱٩ و ۲۰ سوره الزمر می فرماید:

﴿أَفَمَنۡ حَقَّ عَلَيۡهِ كَلِمَةُ ٱلۡعَذَابِ أَفَأَنتَ تُنقِذُ مَن فِي ٱلنَّارِ ١٩ لَٰكِنِ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ لَهُمۡ غُرَفٞ مِّن فَوۡقِهَا غُرَفٞ مَّبۡنِيَّةٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ لَا يُخۡلِفُ ٱللَّهُ ٱلۡمِيعَادَ ٢٠﴾ [الزمر: ۱٩-۲۰].

یعنی: «آیا کسى که فرمان عذاب او ثابت شده آیا پس تو او را که در آتش است مى رهانی (۱٩) لیکن آنان که از (نافرمانی) پروردگارشان بترسند براى ایشان غرفه هایى است که بالاى آن غرفه ها بنا شده است و از زیر آنها نهرها جارى است، وعده اى است که خدا نموده و خداوند وعده را خلاف نمى کند».

از آیه ۱٩ که به صورت استفهام انکارى بیان شده است به دست مى-آید که حتى رسول گرامى اسلام نیز در قیامت براى کسانى که لایق آتش هستند کارى نمى تواند بکند. و از آیه ۲۰ به دست مى آید که رستگارى و نجات از آتش در تقوى داشتن میسّر است.