آیه تطهیر
سؤال: منظور از «اهل بیت» در آیه تطهیر که مى فرماید: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذۡهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِ وَيُطَهِّرَكُمۡ تَطۡهِيرٗا﴾ [الأحزاب: ۳۳]. چه کسانی هستند؟
جواب: شما تنها نیمى از آیه را خواندید باید به نیمه قبل آیه و همچنین آیات ماقبل و مابعد توجه کنیم. آیات قرآن را باید همه جانبه مورد بررسى قرارداد. خداوند در آیات ۲۸ تا ۳۳ سوره احزاب، همسران پیامبر را مخاطب قرار مى دهد و ارشاد مى نماید و در آیه ۳۳ به آنان مى فرماید:
﴿وَقَرۡنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجۡنَ تَبَرُّجَ ٱلۡجَٰهِلِيَّةِ ٱلۡأُولَىٰۖ وَأَقِمۡنَ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتِينَ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَطِعۡنَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذۡهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِ وَيُطَهِّرَكُمۡ تَطۡهِيرٗا ٣٣﴾ [الأحزاب: ۳۳].
یعنی: «و در خانه هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت های خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و رسولش را فرمان برید جز این نیست که خدا اراده می نماید آلودگی را از شما اهل بیت بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».
آیه ای که شما در سؤال مطرح نمودید همین آیه ۳۳ احزاب است که با توجه به آیات قبل از آن و همچنین خود آیه و آیه بعد از آن معلوم است که مقصود از (اهل بیت) در این آیه همسران پیامبر هستند.
و اهل بیت حضرت ابراهیم نیز همسر ابراهیم بوده است زیرا در آیه ٧۳ سوره هود مشاهده می نمایید که رسولان الهی به همسر ابراهیم می گویند:
﴿قَالُوٓاْ أَتَعۡجَبِينَ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِۖ رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَكَٰتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِۚ إِنَّهُۥ حَمِيدٞ مَّجِيدٞ ٧٣﴾ [هود: ٧۳].
یعنى: «(رسولان الهى به همسر ابراهیم) گفتند: آیا تو از کار خدا تعجب مى کنى؟ رحمت خدا و برکات او بر شما اهل بیت باد و همانا او (خدا) ستوده اى بزرگوار است».
در این آیه مشاهده مى نماییم که همسر ابراهیم را اهل بیت ابراهیم معرفى مى نماید و آیات ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ سوره احزاب به روشنى نشان مى دهد که منظور از اهل بیت پیامبر در درجه اول همسرانش می باشند و این احتمال وجود دارد که علاوه بر همسران، دختران پیامبر را نیز که در زمان نزول این آیه در بیت پیامبر بوده اند شامل شود. حال ممکن است این سؤال به نظر برسد که درآیه ۳۳ سوره احزاب چرا ضمیر (کم) آمده است و چرا ضمیر «کن» که براى جمع مخاطب مؤنث است به کار نرفته است؟ جواب این است که چون پیامبر نیز اهل آن بیت بوده است براى قاعده تغلیب ضمیر را به صورت مذکرآورده است و اگر دقت نماییم درآیه ٧۳ سوره هود نیزکه مخاطب همسر ابراهیم است ضمیر به جاى (ک) به صورت (کم) آمده است چون ابراهیم نیز از اعضاى بیت خودش بوده است و دلیل دیگر اینکه چون ضمیر «کم» به اهل که مذکر است بر می گردد بصورت جمع مذکر آورده شده است.
پس به روشنى معلوم است که مقصود از «اهل البیت» در آیه ۳۳ سوره احزاب همسران پیامبر بوده است.
نکته دیگرى که در این آیه است اراده خدا بر پاک نمودن خانواده پیامبر از پلیدى است و این اراده تشریعى بوده و اراده تکوینى نیست. خداوند به وسیله آیات قرآن که بر پیامبر فرستاده اراده نموده که خانواده پیامبر را از پلیدى پاک گرداند و یا به عبارتى اگر آنان از دستورات قرآن پیروی نمایند به پلیدى اصلاً آلوده نگردند. و این بستگى به خود آنها داشته که تا چه اندازه مطیع فرامین و آیات قرآن باشند. کما این که درباره وضو نیز خداوند خواسته به وسیله وضو مؤمنین را پاک گرداند و این به خود مؤمنین بستگى دارد که تا چه اندازه مقید به نماز خواندن و وضوگرفتن باشند. و در آیه ۶ سوره مائده که درباره وضو است می فرماید:
﴿مَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيَجۡعَلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ حَرَجٖ وَلَٰكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمۡ﴾ [المائدة: ۶].
یعنى: «(به وسیله احکام وضو و غسل و تیمم) خدا نمى خواهد بر شما تنگ گیرد ولى اراده مى کند شما را پاک گرداند...».
در این آیه مشاهده مى نماییم که خداوند اراده نموده به وسیله احکام وضو و غسل و تیمم (جسم و روح) مؤمنان را پاک گرداند و اراده خدا در این جا تشریعى است و اراده تکوینى نیست. و لذا اگر براى نماز کسى وضو نگیرد و یا هنگامى که جنب است غسل نکند البته به اجبار پاک نمى شود بلکه اطاعت از فرامین خدا که در قرآن است باعت پاک شدن مى شود و در مورد آیه تطهیر نیز اطاعت از قرآن است که باعث پاکى خانواده پیامبر مى شود و خداوند به وسیله قرآن و ارشادات در آن اراده نموده که خانواده پیامبر را پاک گرداند و یا به عبارتى آنها به وسیله پیروى از قرآن به رجس و گناه آلوده نشوند. حال اگر آنان از قرآن پیروى نمى نمودند به اجبار پاک نمى شدند پس به روشنى معلوم است که منظور از «اهل بیت» در آیه ۳۳ سوره احزاب همسران پیامبر مى-باشند.