فناء فى الله
سؤال: نظر شما درباره ى «فناء فى الله» چیست؟
جواب: برداشت این جانب از قرآن درباره «فناء فى الله» این است که این عقیده بر خلاف آیات قرآن است، این که برخى مى گویند از خداییم و به خدا مى پیوندیم این سخن صحیحى نیست. بلى، ما از خدا هستیم و یا به عبارتى خدا ما را آفریده است ولى از جنس خدا نیستیم؛ نه جسممان و نه روحمان. و هیچگاه با خدا یکى نمى شویم بلکه اگر متقى باشیم در آخرت به بهشت خدا برده مى شویم و در آیات مربوط به بهشت آیاتى است که نشان مى دهد در آنجا نیز بین خالق و مخلوق فرق است و مؤمنین در آنجا به حمد خداوند مشغول خواهند بود و در آنجا نعیم مادى وجود دارد و همان گونه که در دنیا نیز مخلوق هیچگاه خالق نمى شود در آنجا نیز مخلوق است و خالق نیست.
سؤال: پس معنى آیه ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ﴾ چیست؟ مگر نمى فرماید که هدایت شدگان هنگام مصیبت می گویند: «... ما از خداییم و به او مى پیوندیم»؟
جواب: در آیه ۱۵۶ سوره بقره آمده است که در هنگام مصیبت (هدایت شدگان) مى گویند: ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ﴾ .
یعنى: «... براى خداییم و به سوى او رجعت مى نماییم». خداوند ما را براى عبادت نمودن خود آفریده است و در آیه ۵۶ سوره الذاریات مى-فرماید:
﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾ [الذاریات: ۵۶].
یعنى: «جن و انس را نیافریدم مگر این که مرا عبادت کنند». پس مشاهده مى نماییم که معنى «انا لله» این است که «براى خداییم» نه این که از جنس خداییم. دیگر این که معنى ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ﴾ این است که در قیامت (قبل از ورود به دوزخ یا بهشت) در محکمه الهی قرار مى گیریم. و خداوند در این باره در آیه ۲۸۱ سوره بقره به رباخواران مى-فرماید:
﴿وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا تُرۡجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ ٢٨١﴾ [البقرة: ۲۸۱].
یعنى: «بترسید از روزى که در آن روز به سوى (محکه الهى) بازگشت داده مى-شوید سپس به هر نفسى آنچه کسب کرده داده مى شود و ظلم کرده نشوند».
پس مشاهده مى نماییم که رجوع به الله، حاضر شدن در محکمه الهى در قیامت است و آن هم قبل از ورود به دوزخ یا بهشت. و ارتباطى به «فناء فى الله» ندارد.