مبحث ذکر کسانی که استحقاق را دارند
گیرندگان هفت دسته‌اند:
اول پدر: که با تحقق یک شرط وجودی که وجود فرع وارث برای میت است مستحق یک ششم می‌شود .
دوم مادر: که باز هم با تحقق یکی از دو شرط وجودی که عبارتست از وجود فرع وارث یا جمع خواهران و برادران دو یا بیشتر مستحق یک ششم می‌شود .
سوم پدر بزرگ: که با تحقق یک شرط وجودی که عبارتست از وجود فرع وارث و یک شرط عدمی که عبارتست از عدم وجود پدر، استحقاق یک ششم را پیدا می‌کند.
چهارم دختر یا دختران پسر: که با تحقق یافتن دو شرط عدمی یکی عدم معصب و دیگر آن که فرع وارث بالاتر – نزدیکتر به میت – از آن‌ها جز دختری که حائز نصف است موجود نباشد، استحقاق یک ششم را پیدا می‌کند و جز همراه یک دختر میت، دختر پسر مستحق یک ششم نخواهد شد.
پنجم یک خواهر پدری یا بیشتر: که با تحقق دو شرط مستحق یک ششم می‌شود . شرط اول اینکه او همراه یک خواهر پدر مادری میت باشد که نصف ترکه را از راه فرض نه تعصیب به ارث برده باشد. شرط دوم عدم معصب است.
ششم یک مادر بزرگ یا بیشتر: که با یک شرط عدمی یعنی نبودن مادر و با یک شرط وجودی که عبارتست از اینکه مادر بزرگ به وسیله‌ی کسی به میت برسد که آن کس خودش وارث بوده باشد. استحقاق یک ششم را پیدا می‌کند.
هفتم فرزند مادر یعنی برادر و خواهر مادری: که با سه شرط مستحق یک ششم می‌شود . شرط اول عدم وجود فرع وارث، شرط دوم وجود عدم اصل وارث مذکر، شرط سوم اینکه فرزند مادر منفرد باشد (یعنی تک نفر و تنها باشد).
و اکثر مادر بزرگ‌هایی که ارث می‌برند ۳ نفر هستند. اول مادر مادر هر اندازه که درجه‌ی او فقط به وسیله‌ی مونث بالا رود و دوم مادر پدر هر اندازه که درجه او فقط به وسیله‌ی مونث بالا رود و سوم مادر پدر پدر هر اندازه به محض مؤنث درجه‌ی او بالا رود. پس اگر همه‌ی مادر بزرگ‌ها از نظر درجه با هم مساوی باشند یک ششم را در بین خود سه قسمت می‌کنند واگر یکی از آنان از حیث درجه به میت نزدیکتر باشد یک ششم از آن او خواهد، بود و اگر یکی از مادر بزرگ‌ها به وسیله‌ی دو خویشاوندی به میت برسد بواسطه‌ی آن دو قرابت دو سوم از یک ششم را به ارث می‌برد چنانکه اگر مردی دختر عمه‌اش را عقد کند بعد آن دختر عمه فرزندی به دنیا بیاورد در اینصورت مادر بزرگ آن مرد، مادر مادر فرزند و مادر پدر پدر آن خواهد بود، و همینطور خواهد بود اگر مردی دختر خاله‌اش را به عقد خود در بیاورد و آن دختر خاله فرزندی بدنیا بیاورد، در این صورت مادر بزرگ آن مرد مادر مادر مادر فرزند و مادر مادر پدر او خواهد بود. و هر مادر بزرگی که به وسیله‌ی مذکری در بین دو مؤنث به میت برسد مانند مادر پدر مادر میت دیگر ارثی برای او در نظر گرفته نخواهد شد وهمچنین هر مادر بزرگی که به وسیله‌ی پدری بالاتر از پدر بزرگ میت به میت برسد مانند مادر پدرِ پدرِ بزرگ مرده، ولی شیخ الاسلام ابن تیمیه ارث بردن آن مادر بزرگ (یعنی مادر پدرِ پدرِ بزرگ) را مانند مادر پدر بزرگ اختیار کرده است.