مبحث حجب
بدان که حجب باب بزرگی در فرائض است تا جایی که بعضی از علمای فرائض فرموده‌اند بر کسی که حجب را نمی‌شناسد حرام است در فرائض فتوا دهد. و حجب در لغت به معنی منع است و در اصطلاح:» منع نمودن ارث از کسی است که دارای سبب ارث باشد.
خواه او از همه‌ی ارثش منع شود یا از بیشترین سهم منع شود و به کمترین سهم قناعت کند و حجب دارای دو قسم است یکی حجب به اوصاف که آن اوصاف همان موانع سه گانه ارث است که بیان آن گذشت و ممکن است در همه‌ی وارثین متحقق شود و کسی که محجوب به وصف باشد وجود و عدمش مساوی بوده و وجودش کأن لم یکن تلقی می‌شود . قسم دوم حجب به اشخاص است و این هم به دو قسم تقسیم می‌شود اول حجب حرمان – منع وارث از تمام سهم الارث خودش – که تحقق آن در تمام وارثین جز شش نفر امکان پذیر است و آن۶ نفری که حجب حرمان در آن‌ها متحقق نمی‌شود عبارتند از پدر و مادر و پسر و دختر و همسر و شوهر، و قسم دوم حجب نقصان است که در همه‌ی وارثین متحقق می‌شود و حجب نقصان خود در هفت قسم منحصر می‌شود . قسم اول انتقال است از فرضی به فرضی کمتر، مانند شوهر که از نصف به ربع منتقل می‌شود و همچنین همسر که از یک چهارم به یک هشتم انتقال می یابد قسم دوم انتقال از تعصیبی به تعصیب کمتر مانند انتقال خواهر پدر مادری و خواهر پدری از درجه‌ی عصبه‌ی مع الغیر به درجه عصبه‌ی بالغیر. قسم سوم انتقال از فرضی است به تعصیبی کمتر از آن فرض، مانند انتقال زنان گیرنده‌ی نصف به درجه‌ی عصبه‌ی بالغیر. قسم چهارم انتقال از تعصیبی است به فرضی کمتر از آن تعصیب مانند انتقال پدر و پدر بزرگ از درجه‌ی ارث به تعصیب به درجه‌ی ارث به فرض قسم پنجم گرد آمدن وارثین بسیار در یک فرض مانند گرد آمدن چند همسر در یک چهارم یا یک هشتم و گرد آمدن عصبات در جمیع ترکه یا در باقیمانده از سهام صاحبان فرض قسم هفتم گرد آمدن وارثین در عول مانند گرد آمدن صاحبان فرض در اصول سه گانه‌ی عول پذیر– ۶ و ۱۲ و۲۴ زیرا هر صاحب فرضی سهمش را اسماً دریافت می‌کند نه حقیقاً – دو نکته- مهم–
نکته اول: اصول را جز اصول و فروع را جز فروع حجب نمی‌کند ولی حواشی با اصول و فروع و حواشی حجب می‌شوند برای نمونه پدر بزرگ‌ها به وسیله‌ی پدر حجب می‌شوند و هر پدر بزرگ نزدیکی پدر بزرگ دور را حجب می‌کند و مادر بزرگ‌ها به وسیله مادر حجب می‌شوند وهر مادر بزرگ نزدیکی مادر بزرگ دور را حجب می‌کند – که در تمام این مثال‌ها اصل با اصل حجب شده است – و فرزندان پسران به وسیله‌ی یک پسر یا بیشتر حجب می‌شوند و هر پسرِ پسر نزدیکی پسرِ پسر دور را حجب می‌نماید و خواهران و برادران پدر مادری توسط پدر حجب می‌شوند و همچنین پدر بزرگ بنا به رای صحیح آن‌ها را حجب می‌کند، و پسر و پسر پسر هر اندازه که پایین باشد برادران و خواهران را حجب می‌کنند و برادران و خواهران پدری علاوه بر اینکه توسط اشخاص فوق حجب می‌شوند توسط برادران پدر مادری نیز حجب می‌شوند و خواهر پدر مادری زمانی که عصبه‌ی مع الغیر باشد نیز برادران پدری را حجب می‌کند و برادران مادری به وسیله ۶ گروه حجب می‌شوند که عبارتند از پدر، پدر بزرگ، پسر، دختر، پسرپسر، دختر پسر، و دختران پسر به وسیله‌ی یک پسر یا بیشتر حجب می‌شوند و همچنین اگر دختران میت دو سوم را کاملاً بگیرید و دختران پسر دارای معصب نباشند نیز حجب می‌شوند ولی اگر همراه آنان معصب وجود داشت به همراه وی آنچه را که بعد از دو سوم باقیمانده است ارث می‌برند و معصب آنان یا برادر خودشان می‌باشد یا پسر عموی هم درجه‌ی آن‌ها است یا در صورت نیاز می‌تواند مذکری باشد که از حیث درجه از آنان پایین تر باشد و حکم دختران پسر پسر پایین با دختران پسر پسر بالاتر مانند حکم دختران پسر میت با دختران میت است.
و خواهران پدری با یک برادر پدر مادری یا بیشتر حجب می‌شوند و همچنین با یک خواهر شقیقه پدر مادری یا بیشتر در صورتی که عصبه‌ی مع الغیر باشند حجب می‌شوند و همچنین اگر خواهران پدر مادری مقدار دو سوم را برای خود کاملاً گرفتند و خواهران پدری معصب نداشتند که معصب آنان برادر پدری است باز هم حجب می‌شوند ولی اگر معصب داشته باشند به همراه وی باقیمانده‌ی بعد از دو سوم را ارث می‌برند.
هشدار دوم: وارثین به اعتبار حجب حرمان به وسیله اشخاص به چهار دسته تقسیم می‌شوند دسته‌ای حجب می‌کنند اما هرگز حجب نمی‌شوند که این دسته عبارتند از پدر و مادر دختر و پسر و دسته‌ای دیگر حجب می‌شوند اما حجب نمی‌کنند که این دسته عبارتند از برادران و خواهران مادری و دسته‌ی سوم کسانی هستند نه حجب می‌کنند و نه حجب می‌شوند که این دسته همسر و شوهر هستند، و دسته‌ی چهارم کسانی هستند که حجب می‌کنند و حجب می‌شوند و اینان عبارتند از سائر وارثین.