شروط نماز
اسلام، بلوغ، عقل و فرارسیدن وقت نماز، شرایط وجوب نماز هستند، و نیت، پاکی از حدث و نجاست، پوشاندن عورت (شرمگاه) و رو کردن به قبله شرایط صحت آن هستند.
دلیل به شرط گرفتن اسلام در وجوب نماز حدیث معاذساست:
«إِنَّكَ تَأْتِي قَوْمًا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَادْعُهُمْ إِلَى شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنِّي رسولالله فَإِنْ هُمْ أَطَاعُوا لِذَلِكَ فَأَعْلِمْهُمْ أَنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ عَلَيْهِمْ خَمْسَ صَلَوَاتٍ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ». [رواه مسلم].
«ای معاذ تو به سوی قومی میروی که اهل کتاب هستند، باید در ابتدا آنها را به گواهی دادن به وحدانیت خدا و رسالت من فرا خوانی، اگر از تو پیروی کردند به آنها یاد بده که خداوند در هر شبانهروز پنج نماز بر آنها واجب فرموده است».
و دلیل به شرط گرفتن بلوغ و عقل حدیث ابوداوود و ترمذی است:
«رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلاَثٍ عَنِ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ وَعَنِ الصَّبِىِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ وَعَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى يَعْقِلَ».
«تکلیف از سه گروه برداشته شده است، از شخص خوابیده تا هنگامی که بیدار شود، از بچه تا وقتی که احتلام (بالغ) شود و از دیوانه تا زمانیکه عاقل شود».
دلیل شرط فرارسیدن وقت نماز این آیه است:
﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا ١٠٣﴾[النساء: ۱۰۳].
«بی‌گمان نماز بر مؤمنان فرض و دارای اوقات معلوم و معین است».
و دلیل به شرط گرفتن پاکی از حدث، حدیثی است که مسلم روایت کرده است:
«لا يَقْبَلُ اللَّهُ صَلاةً بِغَيْرِ طُهُورٍ».
«خداوند هیچ نمازی را بدون پاکی (وضو) قبول نمی‌کند».
امت اسلامی هم بر این شرط اجماع دارند. دلیل اشتراط پاکی از کثافات احادیث فراوانی هستند که در مورد قضای حاجات و آب پاشیدن بر کثافات و تهدید افرادی که خود را از ادرار و مدفوع پاک نمیکنند و شستن لباس از خون حیض و غیره روایت شدهاند، از جمله:
«أَنَّ أَعْرَابِيًّا بَالَ فِى الْمَسْجِدِ فَقَامَ إِلَيْهِ بَعْضُ الْقَوْمِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: دَعُوهُ وَلاَ تُزْرِمُوهُ. قَالَ فَلَمَّا فَرَغَ دَعَا بِدَلْوٍ مِنْ مَاءٍ فَصَبَّهُ عَلَيْهِ». [رواه مسلم].
«یک نفر اعرابی (صحرانشین) در مسجد ادرار کرد بعضی از مردم به سوی او بلند شدند (تا او را منع کنند). پیامبر جفرمود: او را به حال خود رها کنید وباعث حبس ادرارش نشوید. انس گفت: وقتی تمام شد (پیامبر) سطلی آب درخواست کرد و آن را بر محل ادرار ریخت». [مسلم آن را روایت کرده است].
یا حدیث اسماء که گفت: زنی نزد پیامبر جآمد و گفت: اگر لباس یکی از ما به خون حیض آلوده شد چکار باید بکند؟ فرمود: «تحته ثم تقرضه بالـماء، ثم تنضحه، ثم تصلي فیه». [رواه مسلم].
«پیامبر جفرمود: بایدآن را از لباسش بزداید و سپس با نوک انگشتان و آب آن را بشوید و سپس بر روی آن، آب بریزد و در آن نماز بخواند». [مسلم آن را روایت کرده است].
و دلیل پوشاندن عورت این آیه است که میفرماید:
﴿يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِد﴾[الأعراف: ۳۱].
«ای آدمیزادگان! در هر نمازگاه و عبادتگاهی، خود را (با لباس مادی که عورت شما را بپوشاند، و با لباس معنوی که تقوا نام دارد) بیارایید».
یعنی برای پوشاندن شرمگاه خود لباس بپوشید، پس ستر عورت واجب است، روایتی از ابن عباس در شأن نزول این آیه به صحت رسیده که گفته است: زنانی با بدن عریان خانهی خدا را طواف میکردند، و در اثنای طواف میگفتند:
الیوم یبدو بعضه أو کله
فما بدا منه فلا أحله
امروز بعضی از بدن یا همهی آن لخت است اما آنچه لخت کردم حلال نمیدانم.
تا اینکه این آیهی سورهی اعراف نازل شد. پیامبر جمیفرماید:
«لاَ يَقْبَلُ اللَّهُ صَلاَةَ حَائِضٍ إِلاَّ بِخِمَارٍ». [رواه ابوداوود و الترمذی و أحمد].
«خداوند نماز هیچ زن بالغی را بدون روسری قبول نمی‌کند». [ابوداوود و ترمذی و احمد آن را روایت کردهاند].
ابن ابی شیبه و محلی از مکحول روایت کردهاند که از عایشه پرسیده شد: زن باید در چه لباسی نماز بخواند؟
عایشه در جواب گفت: از علی بپرسید سپس جواب علی را به من بگویید، راوی میگوید: پیش علی رفت و از او پرسید، علی در جواب گفت: با روسری و پیراهنی که همهی بدن را بپوشاند، راوی پیش عایشه برگشت و خبر را برای او تعریف کرد، عایشه گفت: راست گفته است.
و دلیل واجب بودن رو کردن به قبله این آیه است:
﴿وَمِنۡ حَيۡثُ خَرَجۡتَ فَوَلِّ وَجۡهَكَ شَطۡرَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَحَيۡثُ مَا كُنتُمۡ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ شَطۡرَهُۥ﴾[البقرة: ۱۵۰].
«و از هر جا که بیرون رفتی (و به هر جا که رسیدی، به هنگام نماز در همهی نقاط جهان) رو به سوی مسجدالحرام کن، و (ای مؤمنان! چه در سفر و چه در حضر، در همهی اقطار زمین، به هنگام نماز) هر جا که بودید، رو به سوی آن کنید».
و از جمله دلایل شرط بودن نیت این آیه است:
﴿وَمَآ أُمِرُوٓاْ إِلَّا لِيَعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ﴾[البینة: ۵].
«در حالی که جز این بدیشان دستور داده نشده است که مخلصانه و حقگرایانه خدای را بپرستند و تنها شریعت او را آیین (خود) بدانند».
و این حدیث پیامبر جکه میفرماید:
«إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى». [متفق علیه].
«صحت اعمال به نیت بستگی دارد و هر کس تنها پاداش آنچه را که نیت کرده است می‌گیرد». [بخاری و مسلم آن را روایت کردهاند].