پیامبرصو طول‌دادن نماز
حضرت حذیفهسمی‌فرماید: شبی با پیامبر به نماز ایستادم، ایشان سوره‌ی بقره را آغاز کردند، فکر کردم که در پایان سوره رکوع می‌کنند، اما پس از اتمام آن سوره‌ی نساء را آغاز کردند و سپس آل عمران را نیز بدان افزودند، تلاوت آن حضرت آهسته و آرام بود [۵٩].
تلاوت کوتاه و مختصر رسول اللهصبدینگونه است که ابن عباسبمی‌گوید: «قیام آن حضرت را تخمین زدم؛ در هر رکعتی به اندازه‌ی سوره‌ی ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمُزَّمِّلُ ١﴾[المزمل:۱] [۶۰]تلاوت می‌کردند» [۶۱]. گاهی هم با یک آیه قیام می‌کرد، چنان‌که عایشهلروایت می‌کند: «شبی رسول اللهصبا تلاوت یک آیه قیام کرد» [۶۲]. ابوذرسمی‌فرماید: «آن یک آیه این است: ﴿إِن تُعَذِّبۡهُمۡ فَإِنَّهُمۡ عِبَادُكَۖ وَإِن تَغۡفِرۡ لَهُمۡ فَإِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ١١٨﴾[المائدة: ۱۱۸] [۶۳].
همچنین رسول اللهصبه کسی که به صورت انفرادی نماز می‌گزارد، اجازه داده که هراندازه می‌تواند نماز خودش را طولانی کند، در این باره فرموده است: «چنان‌چه کسی از شما امام جماعت بود، لازم است نماز را کوتاه و سبک بگزارد، ولی اگر تنها بود تا جایی که می‌خواهد نماز را طولانی کند».
طولانی‌کردن نماز هم به نشاط و توان فرد بستگی دارد، یعنی اگر خسته است به استراحت بپردازد و بعد از استراحت نماز را با هوشیاری و نشاط کامل ادا کند، و هرگاه خسته شد به استراحت بپردازد، چنان‌که در حدیث آمده است: «هرکدام از شما تا وقتی که سرحال و شاداب است، نماز بگزارد و چون کسل و خسته شد، بنشیند و به استراحت بپردزاد» [۶۴]. همچنین سفارش آن حضرت به صحابه‌ی کرامشمیانه‌روی و اعدال در عبادت است و همواره آنان را از افراط و زیاده‌روی در عبادت برحذر داشته است. چنان‌که از عبدالله بن عمرو بن العاصب سؤال می‌فرماید: «آیا این درست است که شما شب را قیام می‌کنید و روز را روزه می‌گیرید؟ [عبدالله می‌گوید:] گفتم: آری، فرمود: اگر این وضع را ادامه دهی چشمانت ضعیف و جسمت خسته و ناتوان می‌شود، و بدان که نفس و اهل و خانواده‌ات نیز بر تو حقی دارند و باید چنان عمل کنی که [گاهی] روزه بگیر و [گاهی] افطار کن و [گاهی] قیام کن و [گاهی] هم بخواب و به استراحت بپرداز» [۶۵].
در این کلام رسو اللهصکه می‌فرماید: روزه بگیر و افطار کن و... به وضوح میانه‌روی و اعتدال در عبادت و تمام کارها مشاهده می‌شود، این است اخلاق و شیوه‌ی رسول اکرمصکه نباید در عبادت زیاده‌روی و افراط صورت پذیرد؛ چون باعث کوتاهی در حقوق و تکالیفی می‌شود که از قیام و شب زنده‌داری مهم‌تر اند. نیز نباید در آن تفریط و سهل‌انگاری صورت گیرد؛ چون موجبِ قساوتِ قلب و دوری از خدا و محروم‌ماندن از غذایی می‌شود که دربردارنده‌ی حیات معنوی، روحی و ایمانی انسان است، بلکه در تمام کارها باید اعتدال و میانه‌روی رعایت شود.
[۵٩] به روایت مسلم و نسائی، جمع الفوائد، ۱ / ۳۱۳ ح ۲۲۵۱، برخی از این حدیث چنین استنباط می‌کنند که تقدیم و تأخیر سوره‌ها، در قرائت قرآن، در نماز و سایر مواضع، جایز و درست است. [۶۰] هفتاد و سومین سوره‌ی قرآن مجید و دارای بیست آیه است. (مترجم) [۶۱] به روایت صاحبان صحاح سته، جمع القوائد، ۱ / ۳۱۴ ح ۲۲۵٩. [۶۲] به روایت ترمذی، او این حدیث را حسن غریب می‌داند جمع الفوائد ۱ / ۳۱۶، ۲۲٧۱. [۶۳] «اگر آنان را مجازات کنی، پس بندگان تو هستند [و هرگونه که بخواهی در باره‌ی آنان می‌توانی عمل کنی] و اگر از آنان گذشت کنی بازهم [تو خود دانی و توانی چرا که] تو چیره و فرزانه‌ای». [۶۴] به روایت بخاری، باب مایکره من التشدید فی العبادة، ۶ / ۴۳ – ۴۴، ح ۱۱۵۰. [۶۵] به روایت بخاری، همان باب، ۶ / ۴۶ – ۴٧، ح ۱۱۵۳.